Depresja lekooporna

Czym jest depresja lekooporna?

Depresja lekooporna (ang. Treatment-Resistant Depression, w skrócie TRD) to w skrócie zaburzenie psychiczne, które jest odporne na leczenie farmakologiczne. Aby zdiagnozować występowanie depresji lekoopornej, u osoby dotkniętej tym zaburzeniem musi dojść do braku odpowiedzi na minimum dwa rodzaje leków przeciwdepresyjnych podawanych w odpowiedniej dawce, a ten stan musi objawiać się przez odpowiednio długi czas.

W depresji lekoopornej bardzo dużą rolę gra czas. Zazwyczaj pierwsze efekty leczenia farmakologicznego są widoczne po 2-4 tygodniach, a pełne działanie można zobaczyć dopiero po 6-8 tygodniach. W przypadku braku reakcji w ciągu 6-12 tygodni od rozpoczęcia leczenia depresji można już w pełni zdiagnozować depresję lekooporną.

Co ważne – statystycznie 2 na 3 przypadki osób cierpiących na depresję nie otrzymuje za pierwszym razem odpowiedniego leku, który miałby doprowadzić do poprawy ich stanu zdrowia. Szacuje się, że 1/3 pacjentów cierpi z powodu depresji lekoopornej.

Biorąc pod uwagę stopnie depresji, wyróżniamy trzy – tj. lekka, umiarkowana oraz duża. W najgorszym stadium są osoby cierpiące na MDD (3. stopień depresji, w której występują wszystkie objawy podstawowe oraz minimum 5 dodatkowych) w wersji lekoopornej. Zaburzenie to wiąże się dla nich z ciągłym cierpieniem, a każda codzienna czynność jest bardzo trudnym wyzwaniem. U tych osób siedmiokrotnie rośnie ryzyko samobójstwa.

Warto mieć jednak na uwadze, że dokładne powody występowania depresji lekoopornej nie są jeszcze do końca znane.

Co zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia depresji lekoopornej?

Występowanie depresji lekoopornej może mieć dwie strony medalu. Z jednej strony powodem może być przepisywanie leków nieadekwatnych do powodu występowania depresji, z drugiej strony, to osoba chora na depresję może być jednym z czynników, przez które pojawia się depresja lekooporna.

Aby w pełni zdiagnozować depresję lekooporną, należy upewnić się:

• że pacjent otrzymał odpowiednią dawkę leku przeciwdepresyjnego,
• że lek był przyjmowany wystarczająco długo,
• czy brak odporności nie jest spowodowany przyjmowaniem leków niezgodnie z zaleceniami lekarza psychiatry,
• czy działania niepożądane leku są niemożliwe do zaakceptowania przez pacjenta,
• czy pacjent nie nadużywa substancji psychoaktywnych, które obniżają skuteczność farmakologii,
• czy u pacjenta nie występuje inny problem niż depresja.

Jeśli powyżej wymienione czynniki mają odzwierciedlenie w rzeczywistości, to mówimy wtedy o pseudo-oporności. Jest to jedno z największych zagrożeń i niebezpieczeństw w diagnostyce zaburzeń.

Jeśli jednak powyższe punkty zostają wykluczone, to można mówić o występowaniu depresji lekoopornej. Ryzyko wystąpienia depresji lekoopornej jest dodatkowo zwiększane przez kilka innych czynników:

• wiek (im starszy pacjent, tym większe prawdopodobieństwo na lekooporność),
• inne schorzenia (zaburzenia psychiczne, choroby somatyczne, niedobór witamin B12 i kwasu foliowego),
• cierpienie nie z powodu depresji, a innego zaburzenia afektywnego (np. choroba dwubiegunowa ChAD, w której leczenie jest odmienne, niż w depresji),
• inna choroba somatyczna występująca u pacjenta (np. zaburzenia czynności tarczycy, choroba Parkinsona czy padaczka)
• sytuacja życiowa – może utrudnić natężenie silnych negatywnych emocji oraz przeżyć, takich jak żałoba, utrata pracy czy konflikty interpersonalne.

Depresja lekooporna – objawy

Objawy depresji lekoopornej w żaden sposób nie różnią się od objawów, które sugerują zaburzenia depresyjne.

Depresją lekooporną określa się stan, w którym leczenie depresji w sposób farmakologiczny nie jest efektywne, więc osoby cierpiące na nią wciąż odczuwają takie same objawy:

• drastyczne obniżenie nastroju,
• spadek zainteresowania rzeczami dotychczas sprawiającymi przyjemność,
• zaburzenia apetytu,
• zaburzenia snu,
• anhedonia,
• brak energii, ciągłe przemęczenie,
• zamartwianie się nad wyraz,
• poczucie braku sensu życia,
• obniżona samoocena,
• poczucie winy i wyrzuty sumienia,
• trudności z podejmowaniem decyzji,
• trudności z koncentracją,
• myśli i próby samobójcze.

Depresja lekooporna – skutki

Skutki braku leczenia depresji lekoopornej również mogą być podobne jak przy każdej depresji:

• nawracające epizody depresyjne o dużym nasileniu,
• rozwój zaburzeń lękowych,
• rozwój innych chorób i zaburzeń psychicznych,
• zmiany osobowości.

Wśród chorób somatycznych wyróżniamy:

• bulimia, anoreksja,
• problemy z utrzymaniem wagi,
• zaburzenia seksualne (problemy z erekcją, brak zdolności przeżywania orgazmu),
• nadciśnienie,
• cukrzyca,
• choroby serca,
• zawał, udar,
• ciągłe bóle brzucha oraz głowy,
• bóle w klatce piersiowej.

Co stosuje się przy leczeniu depresji lekoopornej?

Aby wyciągnąć pacjentów z depresją lekooporną z cierpienia, można wykorzystać kilka różnych sposobów.

Optymalizacja farmakologii

Leczenie depresji lekoopornej powinno rozpocząć się od zoptymalizowania dotychczasowo stosowanej farmakologii. Może to polegać na zintensyfikowaniu dotychczas przyjmowanej dawki lub zmianie leku na inny. Przy zmianie leku ważne jest jednak to, że powinno się w pierwszej kolejności stopniowo odstawiać pierwszy lek, a później powoli wdrażać nowy. W tym czasie może dojść również do nieprzyjemnych dolegliwości związanych ze zmianą leczenia farmakologicznego.

Potencjalizacja (augmentacja)

Niektórzy psychiatrzy decydują się, aby wzmocnić działanie obecnie przyjmowanego przez pacjenta leku. W związku z tym dodają do leczenia farmakologicznego dodatkową substancję, przez którą lek może wzmocnić swoje działanie. Mogą to być np. lit, hormony tarczycy i esketamina.

Psychoterapia

W leczeniu depresji lekoopornej równie ważną rolę odgrywa psychoterapia czy psychoedukacja. Połączenie pracy terapeuty i leczenia depresji farmakologicznie diametralnie zwiększają szanse pacjenta na dotarcie do sukcesu terapeutycznego.

Leczenie depresji lekoopornej wymaga cierpliwości i współpracy pomiędzy pacjentem a lekarzem. Ważne jest, aby pacjent czuł się wspierany i zrozumiany. Wsparcie może być również uzyskane od rodziny, przyjaciół lub grup wsparcia, które mogą pomóc pacjentowi w radzeniu sobie z trudnościami związanymi z zaburzeniami depresyjnymi.

W dziedzinie psychiatrii ciągle prowadzone są badania nad nowymi metodami leczenia depresji lekoopornej. Możliwości terapii depresji lekoopornej są coraz szersze, a efektywność leczenia jest coraz większa. Dzięki postępom w dziedzinie psychiatrii, pacjenci z depresją lekooporną mają coraz większe szanse na osiągnięcie poprawy stanu psychicznego i powrót do normalnego życia.

Pozostałe sposoby

Depresja atypowa może stanowić wskazanie do zabiegowych metod leczenia depresji lekoopornej. Mogą być to metody takie jak głęboka stymulacja mózgu, przezczaszkowa stymulacja magnetyczna, stymulacja nerwu błędnego. Jedną z najbardziej kontrowersyjnych metod jest leczenie elektrowstrząsami. W przypadku alternatywnych metod przy remisji objawów ryzyko nawrotu choroby jest zdecydowanie większe niż w przypadku pozostałych pacjentów.