Zaburzenia osobowości

Zaburzenia osobowości – co to

Zaburzenia osobowości należą do grupy zaburzeń psychicznych, które charakteryzują się stałymi wzorcami myślenia, uczuć i zachowań, będącymi potencjalną szkodą dla określonej osoby oraz jej otoczenia. Zaburzenia osobowości mają to do siebie, że osobom cierpiącym na nie, o wiele trudniej jest budować zdrowe relacje interpersonalne, radzić sobie ze stresem oraz kontrolować swoje emocje, co może regularnie skutkować konfliktami i być utrudnieniem w funkcjonowaniu w społeczeństwie.

Przyczyny zaburzeń osobowości

Zaburzenia osobowości nie mają określonej jednej przyczyny, mogą być one różne. W większości przypadków są one spowodowane poprzez czynniki genetyczne, psychospołeczne, biologiczne i środowiskowe. Do najczęstszych przyczyn możemy zaliczyć:

• Traumy emocjonalne,
• Permanentny stres i presja społeczna,
• Podłoże genetyczne,
• Skomplikowane relacje rodzinne.

Zaburzenia osobowości – objawy

Początkowe symptomy zaburzeń osobowości mogą się objawiać w różny sposób, zależnie od danego rodzaju zaburzenia, jednak mogą one obejmować:

Nadmierne emocje i zachowania – niestabilność emocjonalna, zaburzenia lękowe, nadużywanie substancji psychoaktywnych, wybuchy gniewu, impulsywność, samookaleczenia.

Trudności w relacjach interpersonalnych – konfliktowe, niestabilne, jak i toksyczne relacje z innymi ludźmi, lęk przed odrzuceniem, zazdrość, problemy z zaufaniem.

Zniekształcone myślenie i postrzeganie siebie i innych – czucie się zbyt mało wartościowym i jednocześnie zbyt ważnym, posiadają zaburzenia poznawcze, np. myślenie czarno-białe (niejasne poczucie własnej wartości, zmienna samoocena), trudności w identyfikacji i zdefiniowaniu siebie.

Zachowania autodestrukcyjne – samookaleczenia, myśli samobójcze, nadużywanie różnych substancji, impulsywne podejmowanie decyzji, stawianie siebie w niebezpiecznych sytuacjach.

Zaniedbywanie obowiązków – kłopoty z utrzymaniem pracy, manipulowanie innymi, aby uniknąć obowiązków, problemy w szkole lub pracy, późne płacenie podatków.

Odczucie pustki – odczucie, że nic nie ma sensu, ciągła potrzeba rozrywki lub nowych bodźców, brak radości i celu w życiu danej osoby.

Paranoja – przekonanie o nękaniu lub prześladowaniu przez inne osoby, wielka podejrzliwość wobec innych.

Rodzaje zaburzeń osobowości

• Zaburzenia osobowości typu A

Osobowość paranoidalna – paranoidalne zaburzenie osobowości charakteryzuję się nadmierną podejrzliwością, brakiem zaufania do innych ludzi, skłonnością do interpretowania neutralnych sytuacji jako zagrożenia oraz utrzymywaniem długotrwałych nieuzasadnionych podejrzeń wobec innych.

Osobowość schizoidalna – schizoidalne zaburzenie osobowości objawia się izolowaniem od społeczeństwa, brakiem zdolności do nawiązywania związków emocjonalnych z innymi ludźmi oraz ograniczoną zdolnością do odczuwania przyjemności.

Osobowość schizotypowa – charakteryzuje się dziwnymi lub ekscentrycznymi zachowaniami, nietypowymi przekonaniami oraz zaburzeniami percepcji.

• Zaburzenia osobowości typu B

Osobowość narcystyczna – ujawnia się poprzez przesadną pewność siebie, brak empatii w stosunku do innych osób, skłonnością do wyolbrzymiania swoich osiągnięć oraz chęcią dominowania nad innymi.

Osobowość histrioniczna – jej charakterystyka to potrzeba ciągłego zwracania na siebie uwagi, skłonność do tworzenia dramatycznych sytuacji oraz nadmierna ekspresywność emocji.

Osobowość borderline – osoby będące chore na borderline, charakteryzują się impulsywnością, niejasnym poczuciem tożsamości, tendencjami do autogresji, niestabilnymi relacjami interpersonalnymi oraz zaburzeniami emocjonalnymi.

• Zaburzenia osobowości typu C

Osobowość zależna – charakteryzuje się brakiem zdolności do podejmowania samodzielnych decyzji, przesadną potrzebą aprobaty i wsparcia innych osób oraz jest mocno zależna od innych.

Osobowość unikająca – objawia się mocnym poczuciem niepewności, niezdolnością do nawiązywania bliskich relacji interpersonalnych i posiada lęk przed odrzuceniem.

Nieleczone zaburzenia osobowości – do czego prowadzą?

W sytuacji, w której osoba posiadająca zaburzenia osobowości ich nie leczy, może w przyszłości zmagać się z wieloma przykrymi konsekwencjami dotykającymi osoby cierpiącej na dane zaburzenie oraz dla jej bliskich. Osoba, która nie poddaje się leczeniu zaburzenia osobowości, naraża się na doświadczanie trudności w nawiązywaniu relacji oraz pogorszenia funkcjonowania życia zawodowego, jak i codziennego. Istnieje ryzyko doświadczenia problemów z kontrolowaniem własnych emocji, pojawienie się impulsywnych zachowań, posiadać problemy podczas chęci utrzymania stałych relacji, czy też cierpieć z powodu niskiej samooceny.

Dla dobra osoby, u której zauważono podejrzenia jakichkolwiek zaburzeń osobowości, jak i dla jej bliskich, ważne jest, aby niezwłocznie po zauważeniu jakichkolwiek nieprawidłowości skonsultować się ze specjalistą. Wczesne rozpoznanie zaburzeń osobowości będzie bardzo pomocne podczas podejmowania decyzji o odpowiednim leczeniu zaburzeń psychicznych oraz zapobieganiu poważnym konsekwencjom nieleczonej choroby.

Organiczne zaburzenia osobowości

Organiczne zaburzenie osobowości jest efektem uszkodzenia oraz dysfunkcji mózgu, co prowadzi do wielu zmian w zachowaniu, myśleniu oraz emocjach danej osoby. Objawy zaburzeń osobowości mogą się różnić zależnie od obszaru mózgu, który uległ uszkodzeniu – może obejmować problemy z kontrolowaniem emocji, koncentracją, zmianą nastroju, orientacją czasową i przestrzenną, zachowaniem impulsywnym, wadą mowy, funkcjonowaniem w społeczeństwie, w utrzymaniu relacji, jak i również może się zmienić sposób na postrzeganie świata, a także sposób myślenia. W trakcie przeprowadzania leczenia w większości przypadków korzysta się z pomocy wielu specjalistów. Terapia może obejmować terapię zajęciową, terapię poznawczo-behawioralną oraz rehabilitację neuropsychologiczną.

Dysocjacyjne zaburzenia osobowości

Człowiek, który posiada dysocjacyjne zaburzenie osobowości czuje, jakby tracił poczucie tożsamości oraz kontrolę nad swoim zachowaniem. Osoba cierpiąca na to zaburzenie może czuć się, jakby składała się z kilku różnych wymiarów osobowości przejmujących kontrolę nad jej zachowaniem w różnych momentach, co może skutkować chwilowymi zanikami pamięci w momencie, w którym ta “inna osobowość“ przejęła kontrolę.

Przyczyną dysocjacyjnych zaburzeń osobowości są najczęściej ciężki stres oraz traumatyczne doświadczenia z przeszłości m.in. ciężkie przeżycia emocjonalne, przemoc, nadużycia oraz to, że chora osoba znalazła się w ciężkiej sytuacji życiowej, która spowodowała rozszczepienie osobowości i utworzenia innych “części” pojedynczej osoby. Leczenie dysocjacyjnego zaburzenia osobowości polega na przeprowadzeniu terapii psychoedukacyjnej, terapii poznawczo-behawioralnej, terapii grupowej oraz terapii psychodynamicznej.

Narcystyczne zaburzenia osobowości

Narcystyczne zaburzenia osobowości charakteryzują się przesadnym poczuciem własnej wartości, brakiem empatii w stosunku do innych ludzi i wielką potrzebą uwielbienia. Osoby, które cierpią na to zaburzenie osobowości, często posiadają wygórowane oczekiwania dotyczące swoich osiągnięć oraz posiadają tendencję do traktowania innych ludzi jako narzędzia do osiągania swoich celów poprzez manipulowanie nimi.

Człowiek, który cierpi na narcystyczne zaburzenia osobowości, niejednokrotnie przejawiają zachowania, które mogą szkodzić zarówno im, jak i osobom w jej otoczeniu. Takie osoby często posiadają wygórowane poczucie własnej wartości oraz oczekują od innych specjalnego traktowania. Niejednokrotnie starają się przekonać innych do tego, że to właśnie oni są najważniejsi, najlepsi i najinteligentniejsi. Jednak osoba cierpiąca na narcystyczne zaburzenie osobowości może głęboko wewnętrznie cierpieć z powodu posiadania swojej niskiej samooceny, co skutkuje tym, że wciąż dąży do otrzymywania uznania i pochwał od innych. Posiadają również nadmierną wrażliwość na krytykę, co jest efektem tego, że posiadają problemy z akceptowaniem porażki. Są w stanie reagować złośliwie lub agresywnie w momencie, w którym inna osoba podważa ich autorytet lub kompetencje. Co więcej, brak u nich zdolności do empatii oraz zrozumienia emocji innych osób.

Proces leczenia narcystycznego zaburzenia osobowości obejmuje terapię psychoterapeutyczną, która służy temu, aby pomóc zrozumieć i zmienić szkodliwe wzorce zachowania, uczy radzenia sobie z negatywnymi emocjami oraz służy poprawie relacji z innymi ludźmi. W skrajnych przypadkach koniecznym działaniem może się okazać leczenie farmakologiczne, czego efektem ma być złagodzenie objawów, które towarzyszą przy zaburzeniu.

Depresyjne zaburzenia osobowości

Depresyjne zaburzenia osobowości są jedną z wielu rodzajów zaburzeń osobowości, które charakteryzuje się przede wszystkim mocnymi objawami depresji. Osoba, która cierpi na to zaburzenie, wielokrotnie przejawia uczucia beznadziei, przygnębienia, pesymizmu i smutku, co jednoznacznie doprowadza ją do złego samopoczucia.

Charakterystycznymi objawami depresyjnych zaburzeń osobowości to też poczucie stałego napięcia oraz braku energii, problemu z koncentracją i podejmowaniem decyzji, celowe przerywanie snu, bezsenność, jak i również myśli samobójcze. Osoby posiadające to zaburzenie często posiadają wygórowane wymagania co do siebie, sami siebie krytykują za każdy, najmniejszy błąd i nie łatwo przychodzi im akceptacja pozytywnych emocji. Posiadają skłonności do izolowania się od innych ludzi, trudność w nawiązywaniu relacji społecznych oraz niskie poczucie własnej wartości, przez co zrywane są więzi społeczne.

Mieszane zaburzenia osobowości

Mieszane zaburzenia osobowości są dosyć pogmatwane, ponieważ wyróżniają się one cechami, które są charakterystyczne dla kilku innych typów zaburzeń na raz. Osoba chora na to zaburzenie osobowości, często wykazuje takie cechy jak impulsywność, jest niestabilna w relacjach interpersonalnych, perfekcjonizm czy lęk.

Przykładami takich mieszanych zaburzeń mogą być, chociażby mieszane zaburzenie borderline-histrioniczne, borderline-antyspołeczne, czy też borderline-narcystyczne. Osoba chora na to zaburzenie osobowości może mieć poważne problemy podczas funkcjonowania w społeczeństwie, wykonywania zawodu i w sferze osobistej, co więcej ich życie może być obciążone dużym stresem. Może być odczuwalne uczucie wewnętrznej pustki, wahania nastroju, a także uczucie niezrozumienia, izolacji społecznej i trudności w regulacji emocji.

Biorąc pod uwagę złożoną naturę mieszanych zaburzeń osobowości, diagnoza oraz leczenie musi być przeprowadzone pod okiem profesjonalnego psychoterapeuty. Terapia poznawczo-behawioralna, terapia dialektyczno-behawioralna oraz terapia interpersonalna mogą się okazać skutecznymi rodzajami terapii dla osób chorujących na to zaburzenie. Podczas diagnozy ważne jest, aby przeprowadzić testy psychologiczne. Jeżeli chodzi o podejścia psychoterapeutyczne, ważnym czynnikiem jest, aby podczas terapii nawiązywać relację terapeutyczną, która jest oparta na zaufaniu i zaangażowaniu.

Anankastyczne zaburzenia osobowości

Osoby, które cierpią na anankastyczne zaburzenia osobowości, wyróżniają się obsesyjnymi i natrętnymi myślami oraz działaniami, których oni sami nie są w stanie kontrolować. Zaczynają one swoje działania na skutek myśli obsesyjnych, które sprawiają, że posiadają uczucie lęku oraz niepokoju. Osoby chore na to zaburzenie mogą posiadać obsesyjny stosunek do porządku, perfekcjonizmu, kontrolowania sytuacji oraz wymagają od siebie i innych wysokich standardów.

Osoby cierpiące na anankastyczne zaburzenie osobowości są podatne na angażowanie się w rytuały oraz czynności, które mają za zadanie zrelaksować je, tak aby lęk i niepokój zostały złagodzone. Mają one również tendencję do trudności z odpuszczaniem i przebaczaniem sobie oraz innym ludziom. W skrajnych przypadkach anankastyczne zaburzenia osobowości są w stanie doprowadzić do izolacji społecznej oraz problemów w pracy.

Terapia anankastyczna zaburzeń osobowości koncentruje się na zredukowaniu obsesyjnych myśli oraz zachowań poprzez przeprowadzenie terapii poznawczo-behawioralnej oraz farmakologię. Pomoc osobie chorej na anankastyczne zaburzenie osobowości wymaga dużej cierpliwości oraz zrozumienia, ponieważ ta zmiana nie jest taka prosta i wymaga ogromu pracy i czasu.