Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD)

Choroba dwubiegunowa – co to?

Choroba afektywna dwubiegunowa polega na poważnych wahaniach nastroju, których nie można zakwalifikować do zmian samopoczucia. Cechuje się ona dwufazowością – naprzemiennie występującymi objawami depresji, napadowej manii i hipomanii z długą przerwą miedzy nimi – czyli remisją (czas, gdy objawy choroby afektywnej dwubiegunowej hamują się lub się ustają).

Chorobę tę nazywa się dwubiegunową, aby podkreślić dwa skrajne stany nastroju, które wpływają na codzienne funkcjonowanie osoby chorej.

Według międzynarodowej statystycznej klasyfikacji chorób i problemów zdrowotnych ICD-11 dwubiegunowość i jej pokrewne są określane jako epizodyczne zaburzenia nastroju, podczas których występują:

• epizody lub objawy maniakalne,
• epizody lub objawy mieszane,
• epizody lub objawy hipomaniakalne.

Zaburzenie afektywne dwubiegunowe dotyka około 6-11% społeczeństwa. Często pierwsze objawy pojawiają się między 20. a 35. rokiem życia.

Zagłębiając temat choroby afektywnej dwubiegunowej, możemy natknąć się na jej podtypy. Często, mówiąc o ChAD, nie mówimy o jednej konkretnej chorobie, a o grupie zaburzeń afektywnych. W zależności od parametrów, takich jak nawroty epizodów depresji, maniakalnych, hipomaniakalnych czy mieszanych i o różnej postaci, nasileniu, przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej i odpowiedzi na leczenie, możemy wyznaczyć rodzaje:

• I typ – epizody depresyjne (liczne) rozdzielone minimum jednym lub kilkoma epizodami manii,
• II typ – epizody depresji (częstsze niż w pierwszym typie) rozdzielone jednym lub kilkoma epizodami hipomanii,
• III typ – nawracające epizody depresji, stany maniakalne lub hipomaniakalne, które są wywołane zbyt silnym oddziaływaniem leków przeciwdepresyjnych,
• III typu i półmania/hipomania – następstwo nadużywania alkoholu czy innych substancji psychoaktywnych,
• choroba afektywna sezonowa – epizody depresji występują w miesiącach jesienno-zimowych, a mania lub hipomania w okresie wiosenno-letnim,
• cyklotymia – przewlekły stan, dystymia występuje na przemian ze stanami hipomanii,
• “miękkie” spektrum choroby afektywnej dwubiegunowej – nie występują epizody manii czy hipomanii, ale pacjent wykazuje pewne cechy dwubiegunowości, które występują w odpowiedniej konfiguracji, liczbie oraz o odpowiednim nasileniu,
• mania jednobiegunowa – rzadko występująca postać choroby afektywnej dwubiegunowej, podczas której pojawiają się tylko nawracające epizody hipomanii lub manii bez epizodów depresyjnych.

Choroba dwubiegunowa – objawy

Mając już podstawową znajomość dotyczącą etapów, jakie mają zaburzenia afektywne dwubiegunowe, można przedstawić objawy choroby dwubiegunowej, które dotykają każdego chorego. Wszystkie objawy zależą od epizodu, w jakim znajduje się chorujący oraz jaki ma przebieg choroby.

Epizod manii

W epizodzie maniakalnym zauważa się podwyższony nastrój, poczucie radości i szczęścia. Często są to emocje niedostosowane do sytuacji. Może jednak dochodzić do szybkiego przejścia z nadmiernego szczęścia do drażliwości, czy nawet agresji i wrogości.

Czasem mania charakteryzuje się z nastrojem ekspansywnym, który charakteryzuje się chęcią dominacji, forsowania swoich planów czy nawet narzucania swoich pomysłów innym przeciwko ich woli. W przypadku odmowy – dochodzi do frustracji, gniewu połączonego z agresją słowną i fizyczną czy nawet do autoagresji.

Często epizody maniakalne dla osób chorych na zaburzenia afektywne dwubiegunowe wiążą się ze słowotokiem, który jest ciężki do zrozumienia – inaczej mówiąc jest to gonitwa myśli, których nie mogą uchwycić, zanim zdążą coś powiedzieć, doprowadzając tym samym do chaosu. Nielogiczne wypowiedzi powiązane ze słowotwórstwem również są objawami choroby afektywnej dwubiegunowej.

Występują tu takie takie objawy jak: zwiększona energia i aktywność życiowa, zmniejszona potrzeba snu oraz nielogiczne szczęście, chory często mówi, że nic mu nie dolega i nie zamierza udać się do psychiatry czy innej osoby, która może mu pomóc.

Epizod hipomanii

Epizod hipomaniakalny charakteryzuje się występowaniem mniejszej liczby objawów, mniejszym nasileniem i czasem trwania w porównaniu do epizodu manii. Pomimo występowania objawów manii, ma on możliwość kontrolowania swoich zachowań. Większa radość i zadowolenie z życia w połączeniu ze zmniejszoną potrzebą snu sprawiają, że osoba chora ma większą siłę i bardziej wierzy we własne możliwości.

W odróżnieniu od epizodu manii widzi on błędy w swoim postępowaniu i podchodzi do nich krytycznie.

Epizod depresji

Ten epizod charakteryzuje się powoli obniżającym się nastrojem – smutkiem, utratą radości, a także cieszenia tym, co wcześniej sprawiało przyjemność. Może dochodzić również do utraty dotychczasowych zainteresowań.

Depresji, w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej, może towarzyszyć również nadmierna senność (hipersomnia), spadek popędu seksualnego, zaburzenia apetytu. Często dochodzi również do zwiększonego poczucia napięcia czy lęku, poczucia lęku, natłoku myśli, zmienności nastroju, tendencji do drażliwości i łatwości popadania w irytację.

Często – jeśli epizod depresyjny występuje po epizodzie manii/hipomanii – dochodzi do spadku energii oraz aktywności życiowej. Można to rozpoznać przez zmęczenie, trudność w podejmowaniu prostych decyzji czy codziennych działań, spowolnienie tempa myślenia oraz wypowiedzi, zaburzenia koncentracji i uwagi, zaburzenia pamięci.

W czasie trwania epizodu depresji może nawet dojść do tzw. zahamowania psychoruchowego, przez który osoba chora pozostaje w bezruchu, nie można nawiązać z nią kontaktu słownego czy wzrokowego.

Niestety w czasie epizodu depresyjnego dochodzi również do myślenia depresyjnego objawiającego się poczuciem niskiej wartości, pesymistycznej oceny przeszłości, teraźniejszości, braku perspektyw na przyszłość.

Często u osób chorujących na zaburzenie afektywne dwubiegunowe mogą pojawić się utrata sensu życia, pragnienia śmierci, myśli o samobójstwie, a nawet próby samobójcze.

Epizod mieszany

Występują jednocześnie objawy depresji, manii i hipomanii. Spowolnienie psychoruchowe wiąże się z przyspieszonymi myślami, niepokojem i drażliwością. Większa aktywność to dla nich również poczucie smutku, utrata radości, sensu życia czy w skrajnych przypadkach myśli samobójcze.

Okres remisji

Jest to stan, w którym nie występują objawy choroby (remisja pełna) lub są jedynie lekko nasilone (remisja niepełna). Nawet bez występowania objawów chorobowych w czasie remisji, wciąż należy udawać się do prowadzącego psychiatry oraz przyjmować leki.

Czy choroba dwubiegunowa jest wyleczalna?

Oczywiście. Aktualnie leczenie choroby afektywnej dwubiegunowej odbywa się poprzez wdrożenie stabilizatorów nastroju (farmakoterapia). Mają one za zadanie działać przeciwdepresyjnie, przeciwmaniakalnie oraz profilaktycznie.

Dodatkowo zaleca się również psychoterapię, dzięki której osoba chora uczy się rozpoznawać swoje epizody, aby w finalnym rozrachunku potrafić sobie z nimi radzić.

Choroba afektywna dwubiegunowa jest niemałym wyzwaniem, ale można nauczyć się z nią żyć. Najlepszym sposobem na poprawienie swojej sytuacji jest skontaktowanie się z Zaufanym Psychologiem, który dostosuje terapię do Twoich wymagań i pomoże w leczeniu choroby afektywnej. Sprawdź listę specjalistów na naszym portalu.

Czy choroba dwubiegunowa jest dziedziczna?

Tak, choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD) jest dziedziczna. Wskaźnik dziedziczenia ChAD sięga 75%.

Przez długi czas zarówno psychologia, jak i psychiatria szukały odpowiedzi, jakie są przyczyny choroby afektywnej dwubiegunowej, ale jak do tej pory nie udało się uzyskać satysfakcjonującej odpowiedzi.

Choroba dwubiegunowa u dzieci i młodzieży

ChAD najczęściej diagnozuje się u młodych dorosłych, ale pierwsze objawy mogą pojawiać się już u dzieci i młodzieży. Mówi się, że w ponad połowie przypadków ta choroba rozpoczyna się przed 19. rokiem życia.

Rozpoznanie ChAD u dzieci do 10 roku życia jest kwestią dyskusyjną. Rozpoznaje się ją u około 1% nastolatków, a u około 6% pojawiają się objawy psychotyczne, które można przypisać chorobie afektywnej dwubiegunowej.

Czy choroba dwubiegunowa jest groźna?

Tak, choroba afektywna dwubiegunowa jest groźna – zarówno dla osoby chorej, jak i dla osób z jej otoczenia.

Jest ona niebezpieczna głównie ze względu na występowania epizodu depresyjnego, w którym może dochodzić m.in. do myśli samobójczych, a nawet próby ich realizacji, a w czasie epizodów manii/hipomanii przez drażliwość, podejmowanie pochopnych decyzji czy agresję może dochodzić do złych w skutkach sytuacji.

Dodatkowo ChAD często wiązane jest z przyjmowaniem substancji psychoaktywnych czy nadużywaniem alkoholu, co jest wyniszczające dla każdego organizmu.

Choroba afektywna dwubiegunowa a orzeczenie o niepełnosprawności

Ogólnie rzecz biorąc, niektóre choroby psychiczne, kwalifikują się do orzeczenia o stopniu niepełnosprawności i jedną z nich są właśnie zaburzenia afektywne dwubiegunowe. Nawet mimo tego, że zaburzenia psychiczne nie są widoczne, to wciąż na tyle utrudniają codzienne funkcjonowanie, że kwalifikują się do uzyskania orzeczenia.

Dzięki orzeczeniu o niepełnosprawności możesz otrzymać dodatkowe przywileje dotyczące między innymi czasu pracy, wymiaru urlopu, przerwy na gimnastykę czy okresowego płatnego zwolnienia z pracy.

Często praca z występującym ChAD może być trudna, a przez obawę odizolowania od współpracowników, osoby chore nie decydują się na ujawnianie prawdy o swoim stanie zdrowia. Może to dodatkowo powiększać objawy każdego z epizodów, m.in. przez pojawiający się stres. Jeśli jesteś w takiej sytuacji – nie bój się powiedzieć innym o swoich problemach. Dobrym wyborem w takiej sytuacji jest wybranie się na konsultację psychologiczną, aby poznać sposoby na lepsze radzenie sobie z tym zaburzeniem.

Choroba dwubiegunowa a ograniczenie praw rodzicielskich

ChAD może być podstawą do ograniczenia, a nawet odebrania praw rodzicielskich w przypadku, jeśli osoba dotknięta chorobą afektywną dwubiegunową nie jest w stanie zagwarantować opieki nad dziećmi i prowadzić ich spraw.

Oczywiście o ograniczaniu praw rodzicielskich decyduje sąd, który wymaga opinii biegłego z zakresu psychiatrii, który określa czy schorzenie występuje, a także jak silny jest wpływ ChAD na funkcjonowanie rodzica.

Choroba afektywna dwubiegunowa a związek

Osoby cierpiące z powodu choroby afektywnej dwubiegunowej mogą stworzyć związek, ale ich zaangażowanie w relację zależy od epizodu, który w danym momencie przeżywają.

Będąc w związku z osobą, która przeżywa zaburzenia afektywne dwubiegunowe, potrzebne jest zrozumienie tejże choroby. Bez zrozumienia stanów osoby chorej może doprowadzić do niesatysfakcjonującego związku. W pierwszym kroku należy nauczyć się żyć z dwubiegunowością, aby w następnych krokach pomóc swojej drugiej połówce w polepszeniu jakości związku. Najlepiej w takich sytuacjach udać się na psychoedukację, a przede wszystkim chodzić na regularną terapię.

Borderline a choroba dwubiegunowa

Choć mówi się, że choroby te są do siebie podobne, to w rzeczywistości diametralnie różnią się między sobą. Poniżej niektóre z największych różnic:

• borderline to choroba, gdzie osoba na nią cierpiąca jest zmienna emocjonalnie (tzw. labilność emocjonalna), obawia się samotności, impulsywna, której nastrój może zmieniać się co chwilę. Osoba w chorobie afektywnej dwubiegunowej natomiast ma swoje epizody (epizody manii/hipermanii, depresji, a także remisję), które się pojawiają po sobie i trwają dłużej niż w przypadku borderline,
• ChAD dotyczy nastroju, który może być zmienny u każdego, a borderline zespołu cech, który zazwyczaj jest stały,
• borderline leczy się głównie poprzez terapię, a w leczeniu choroby afektywnej potrzebne są leki przeciwdepresyjne, a terapia jest jedynie pomocą w procesie leczenia.