Spis treści
Czym jest ADHD?
ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi) to zaburzenie neurorozwojowe, które charakteryzuje się trudnościami w utrzymaniu uwagi, nadmierną aktywnością ruchową oraz impulsywnością. Zaburzenie to wynika z różnic w funkcjonowaniu mózgu i zwykle ujawnia się we wczesnym dzieciństwie, choć diagnoza może być postawiona także u dorosłych.
ADHD dzieli się na trzy podstawowe typy, które różnią się dominującymi objawami:
1. Typ z przewagą zaburzeń koncentracji uwagi
Charakteryzuje się trudnościami z utrzymaniem uwagi, rozkojarzeniem i problemami z organizacją. Nadpobudliwość i impulsywność są niewielkie lub ich brak.
2. Typ z przewagą nadpobudliwości i impulsywności
Dominują nadmierna ruchliwość i impulsywne zachowania, takie jak przerywanie innym i trudność w kontrolowaniu emocji. Problemy z uwagą są mniej widoczne.
3. Mieszany typ adhd
Występują objawy zarówno zaburzeń uwagi, jak i nadpobudliwości z impulsywnością. To najczęstsza forma ADHD.
Objawy ADHD
Najczęstsze objawy ADHD dzielimy na trzy podstawowe grupy: zaburzenia uwagi, nadpobudliwość oraz impulsywność. W każdej z nich mogą pojawiać się różne zachowania, które utrudniają codzienne funkcjonowanie.
1. Zaburzenia uwagi
- Trudności ze skupieniem się na jednym zadaniu przez dłuższy czas
- Łatwe rozpraszanie się nawet przez niewielkie bodźce
- Zapominanie o codziennych obowiązkach i ważnych zadaniach
- Problemy z organizacją pracy, planowaniem i realizacją zadań
- Pomijanie szczegółów i popełnianie błędów z powodu braku koncentracji
- Trudności z kończeniem rozpoczętych czynności
2. Nadpobudliwość
- Potrzeba ciągłego ruchu, np. wiercenie się, częste wstawanie bez potrzeby
- Nieumiejętność usiedzenia w miejscu przez dłuższy czas
- Nadmierna gadatliwość, mówienie bez przerwy
- Zachowania takie jak bieganie, wspinanie się lub inne aktywności ruchowe w niewłaściwych momentach
- Trudność z zachowaniem ciszy w sytuacjach wymagających spokoju
3. Impulsywność
- Przerywanie innym podczas rozmowy lub czynności
- Trudność w cierpliwym czekaniu na swoją kolej
- Szybkie, nieprzemyślane reakcje i podejmowanie decyzji
- Problemy z kontrolowaniem emocji, nagłe wybuchy złości lub frustracji
- Podejmowanie ryzykownych działań bez zastanowienia nad konsekwencjami
Czym jest spektrum autyzmu?
Autyzm (spektrum zaburzeń autystycznych, ASD) to złożone zaburzenie neurorozwojowe, które wpływa na sposób, w jaki osoba komunikuje się, nawiązuje relacje oraz przetwarza bodźce sensoryczne. Charakteryzuje się trudnościami w interakcjach społecznych, ograniczonymi i powtarzalnymi wzorcami zachowań oraz specyficznymi zainteresowaniami. Objawy autyzmu mogą występować w różnym nasileniu i przebiegać na szerokim spektrum, dlatego mówi się o spektrum autyzmu.
Sam autyzm ma różne oblicza – dlatego mówi się o „spektrum”. Niektóre osoby potrzebują wsparcia w codziennym funkcjonowaniu, inne prowadzą samodzielne życie, ale nadal doświadczają trudności np. w relacjach.
Objawy spektrum autyzmu
- brak lub ograniczone zainteresowanie relacjami,
- trudności w odczytywaniu emocji innych osób,
- dosłowne rozumienie języka,
- opóźniony rozwój mowy lub sztywna mowa,
- silna potrzeba rutyny,
- nietypowe reakcje na bodźce (np. hałas, światło, dotyk),
- powtarzalne ruchy (np. machanie rękami, kręcenie przedmiotami),
- wąskie, intensywne zainteresowania,
- zaburzenia integracji sensorycznej (nadwrażliwość lub obniżona wrażliwość na bodźce zmysłowe),
- problemy ze strony układu pokarmowego, takie jak zaparcia.
ADHD a autyzm – różnice
ADHD i autyzm to dwa odrębne zaburzenia, które różnią się zarówno objawami, jak i wpływem na codzienne życie. ADHD najczęściej objawia się nadpobudliwością psychoruchową, impulsywnością oraz trudnościami z koncentracją uwagi. Dzieci z ADHD mogą mieć problem z kontrolowaniem swoich zachowań, łatwo się rozpraszają i często działają pod wpływem impulsu. Z kolei autyzm charakteryzuje się przede wszystkim trudnościami w komunikacji i relacjach, a także ograniczonymi, powtarzalnymi zachowaniami i wąskimi zainteresowaniami. Osoby ze spektrum autyzmu często są nadwrażliwe na bodźce zmysłowe, takie jak dźwięki, światło czy dotyk, co może wpływać na ich codzienne funkcjonowanie. Współwystępowanie ADHD i autyzmu sprawia, że objawy mogą się nakładać, a diagnoza i leczenie stają się bardziej złożone. Warto pamiętać, że każde dziecko i każda osoba dorosła z tymi zaburzeniami może przejawiać inne zachowania i trudności, dlatego tak ważne jest indywidualne podejście.
Czy można mieć ADHD i autyzm?
Podwójna diagnoza ADHD i autyzmu pojawia się dość często. Współwystępowanie tych zaburzeń oznacza, że objawy mogą obejmować zarówno trudności z koncentracją i skupieniem uwagi, jak i ograniczone zachowania, powtarzalność oraz wyzwania z akceptacją zmian i funkcjonowaniem społecznym. Osoby z autyzmem i ADHD mogą mieć także trudności z regulacją emocji, a ich zachowania bywają nietypowe w relacjach z innymi osobami.
Diagnoza obu zaburzeń wymaga szczegółowej oceny specjalisty, w tym obserwacji zachowań, rozmów, a także uwzględnienia indywidualnych zainteresowań, ograniczonych zachowań oraz problemów z dostosowaniem do środowiska. W procesie diagnostycznym bierze się pod uwagę także współwystępowanie zaburzeń psychicznych, takich jak zaburzenia lękowe, zaburzenia integracji sensorycznej oraz problemy ze strony układu pokarmowego, w tym zaparcia, które często pojawiają się u osób z autyzmem i ADHD.
Osoby z ADHD i autyzmem w relacjach społecznych
Relacje bywają wyzwaniem dla osób z ADHD i autyzmem. ADHD często wiąże się z impulsywnością i trudnościami w koncentracji, co utrudnia słuchanie i współpracę. Autyzm natomiast może powodować problemy z rozumieniem emocji i norm społecznych. Kiedy oba zaburzenia występują jednocześnie, osoby takie potrzebują wsparcia w rozwijaniu umiejętności komunikacji, cierpliwości i budowaniu trwałych relacji.
