Ortoreksja – co to?

Ortoreksja – co to?

Ortoreksja, znana również pod terminem orthorexia nervosa, to rodzaj zaburzenia odżywiania charakteryzujący się obsesyjnym skupieniem na spożywaniu tylko „czystej” i „zdrowej” żywności. W przeciwieństwie do anoreksji czy bulimii, które koncentrują się głównie na kontroli ilości jedzenia i masie ciała, ortoreksja opiera się na jakości spożywanej żywności. W teorii brzmi rozsądnie, jednak w praktyce prowadzi do zaburzenia relacji z jedzeniem, a niekiedy nawet do pogorszenia jakości życia i stanu zdrowia.

Osoby dotknięte ortoreksją nie potrafią już jeść swobodnie. Ich sposób odżywiania staje się podporządkowany sztywnym regułom, które nie mają uzasadnienia medycznego, a ich wybór produktów żywnościowych uwarunkowany jest wyłącznie subiektywnym postrzeganiem ich „czystości”. Spożywanie czegokolwiek, co nie pasuje do przyjętych norm, skutkuje silnym poczuciem winy, a niekiedy karą – np. głodówką czy jeszcze bardziej rygorystyczną dietą następnego dnia.

Ortoreksja przyczyny

U źródeł ortoreksji leży nadmierna koncentracja na zdrowiu, czystości produktów oraz unikaniu tego, co uznawane jest za szkodliwe. Niektórzy badacze postrzegają ortoreksję jako wariant zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych, podczas gdy inni sugerują jej pokrewieństwo z anoreksją.

Wśród czynników ryzyka znajdują się:

• presja społeczna i medialna promująca określony styl życia i „czystą dietę”,
• wcześniejsze doświadczenia związane z innymi zaburzeniami odżywiania,
• potrzeba kontroli nad ciałem i emocjami,
• niskie poczucie własnej wartości maskowane przez surowe wyznaczone zasady odżywiania,
• obsesyjne skupienie na zdrowiu jako próba radzenia sobie z lękiem lub chaosem emocjonalnym.

Nie bez znaczenia pozostaje także łatwy dostęp do ogromu informacji (i dezinformacji) na temat żywienia. Wystarczy wejść do sklepu spożywczego – produkty oznaczone jako “bio”, “fit”, “organic”, “bezglutenowe”, “superfoods” – aż kuszą, by uwierzyć, że tylko idealna dieta to droga do sukcesu.

Ortoreksja objawy

Ortoreksja nie pojawia się z dnia na dzień. Jej objawy rozwijają się stopniowo, zwykle zaczynając się od niewinnej zmiany diety. Jednak z czasem osoba zaczyna poświęcać coraz więcej uwagi spożywaniu zdrowej żywności, eliminując kolejne grupy produktów, które wydają się „toksyczne” lub „niewłaściwe”.

Najczęstsze objawy ortoreksji:

• surowe, często arbitralne zasady dotyczące tego, co można jeść, a co nie,
• unikanie żywności przetworzonej i niezdrowych produktów żywnościowych niezależnie od okoliczności,
• poczucie winy, jeśli dokonujesz odstępstw od ustalonej diety,
• planowanie życia wokół posiłków, a nie odwrotnie,
• izolacja społeczna, zmniejszona częstotliwość wyjść z przyjaciółmi z obawy przed “niewłaściwym” jedzeniem,
• przekonanie, że tylko idealne odżywianie zapewni zachowanie zdrowia i równowagi.

W niektórych przypadkach ortoreksja może prowadzić do niedoborów żywieniowych i wycieńczenia organizmu – mimo że obecnie spożywasz posiłki składające się wyłącznie z „czystych” składników.

Skutki ortoreksji

Choć intencje stojące za ortoreksją są początkowo pozytywne (dbałość o zdrowie) skutki ortoreksji bywają odwrotne do zamierzonych. Nadmierne restrykcje w diecie mogą prowadzić do zaburzeń metabolicznych, osłabienia układu odpornościowego i spadku masy ciała. W skrajnych przypadkach dochodzi do wyniszczenia organizmu, porównywalnego z efektami anoreksji.

Na poziomie psychicznym ortoreksja wiąże się z lękiem, napięciem oraz obsesją, która może przejąć kontrolę nad całym życiem. Pogorszenie jakości życia, utrata życia towarzyskiego, a nawet utrata pracy czy relacji to konsekwencje, które dotykają osoby cierpiące na to zaburzenie.

Każde odstępstwo od sztywnego planu żywieniowego uruchamia lawinę negatywnych emocji – przeżywasz poczucie winy, wątpisz w swoje decyzje, każesz się poprzez jeszcze większe ograniczenia. Wtedy zdrowe odżywianie przestaje być narzędziem wsparcia, a staje się obsesją.

Obsesja na punkcie zdrowego odżywiania – codzienne funkcjonowanie

W społeczeństwie, gdzie obsesji na punkcie zdrowego odżywiania nie tylko się nie potępia, ale wręcz promuje, ortoreksja może przez długi czas pozostawać niezauważona. Co gorsza, bywa nawet chwalona – jako przejaw siły woli, dyscypliny czy świadomości.

Jednak codzienność osoby z ortoreksją to nieustanna analiza składu, etykiet, pochodzenia żywności. Wybór produktów żywnościowych uwarunkowany jest nie smakiem, dostępnością czy potrzebami organizmu, lecz surowymi, wewnętrznymi zakazami. Gotowanie, zakupy, nawet spotkania – wszystko podporządkowane jest sposobowi odżywiania. Taka nadmierna koncentracja powoduje, że inne sfery życia, takie jak emocje, relacje, pasje, zostają zepchnięte na margines.

W codziennym funkcjonowaniu pojawiają się także objawy somatyczne: bezsenność, zmęczenie, problemy z koncentracją. Jedzenie, które powinno być źródłem energii i przyjemności, staje się źródłem stresu.

Ortoreksja leczenie

Mimo że ortoreksja nie została jeszcze oficjalnie sklasyfikowana jako oddzielna jednostka chorobowa, coraz więcej specjalistów, psychiatrów, psychologów i dietetyków, pracuje nad skutecznymi metodami diagnozy i terapii. Leczenie obsesji tego rodzaju wymaga podejścia interdyscyplinarnego.

W leczeniu ortoreksji kluczowe są:

• psychoterapia poznawczo-behawioralna (CBT),
• praca z dietetykiem w celu odbudowania zdrowych nawyków żywieniowych,
• wsparcie farmakologiczne w przypadkach towarzyszących zaburzeń psychicznych (np. lękowych czy depresyjnych),
• edukacja i budowanie zdrowego podejścia do diety produktów i jedzenia jako całości.

Największym wyzwaniem jest jednak przekonanie osoby z ortoreksją, że potrzebuje pomocy. W końcu – kto chciałby przyznać, że jego dążenie do zdrowia stało się chorobą?

Postaw na profesjonalne wsparcie

Ortoreksja to więcej niż chwilowa fanaberia czy modna dieta. To nowe zaburzenie odżywiania, które wpisuje się w niepokojący trend absolutyzowania zdrowia i czystości. Choć zdrowe odżywianie wpływa pozytywnie na wiele aspektów życia, w swej skrajnej postaci może doprowadzić do całkowitej utraty równowagi. Jeżeli chcesz poradzić sobie z objawami ortoreksji to postaw na pomoc Zaufanego Psychologa, którego znajdziesz na naszym portalu!