Leczenie ADHD u dorosłych

ADHD – najważniejsze co musisz wiedzieć

ADHD, czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej (attention deficit hyperactivity disorder), to nie tylko coś, co dotyczy dzieci. W rzeczywistości wielu dorosłych zmaga się z jego skutkami – m.in. trudnościami z koncentracją, impulsywnością, nadmierną aktywnością czy chaosem w codziennym życiu.

U dorosłych objawy mogą wyglądać inaczej niż w dzieciństwie. Zamiast klasycznego „wiercenia się” pojawia się np. gonitwa myśli, zapominanie ważnych spraw, odkładanie zadań na później, brak organizacji i trudność w skupieniu się na jednej rzeczy.

Wyróżniamy trzy podtypy ADHD:

• Z przewagą zaburzeń uwagi – najczęściej objawia się trudnością w skupieniu się, zapominaniem, rozkojarzeniem i szybkim traceniem wątku. Osoba może wydawać się „zamknięta w swoim świecie”.
• Z przewagą nadruchliwości i impulsywności – dominuje tu potrzeba ciągłego ruchu, mówienia, trudność w czekaniu na swoją kolej, impulsywne działania.
• Typ mieszany – łączy objawy obu powyższych typów i jest najczęściej diagnozowanym podtypem, zwłaszcza u dzieci.

ADHD występuje u wielu osób, choć nie zawsze jest łatwe do zauważenia. Statystyki pokazują, że w Polsce około 2% osób ma ADHD, a 1 na 5 osób z ADHD jest diagnozowana.

Warto wiedzieć, że ADHD nie jest wynikiem lenistwa czy braku silnej woli. Jego przyczyny występowania są złożone – obejmują m.in. czynniki genetyczne, środowiskowe i sposób działania układu nerwowego. ADHD to jedno z zaburzeń neurorozwojowych, co oznacza, że mózg funkcjonuje trochę inaczej niż u osób neurotypowych.

W odpowiednich warunkach i przy właściwym wsparciu – psychologicznym, edukacyjnym, terapeutycznym – można z ADHD funkcjonować naprawdę dobrze. Wiele osób po diagnozie mówi wręcz, że ADHD to nie tylko trudność, ale i sposób myślenia, który – jeśli dobrze go poznać – można świadomie wykorzystać w swoim życiu.

ADHD w pigułce – najważniejsze fakty:

1. Wyróżniamy trzy podtypy ADHD: z przewagą zaburzeń uwagi, z przewagą nadruchliwości i impulsywności oraz typ mieszany.
2. ADHD występuje zarówno u dzieci, jak i dorosłych – nie da się z niego „wyrosnąć”.
3. ADHD nie da się wyleczyć, ale można nauczyć się z nim żyć i funkcjonować lepiej – z czasem nawet wykorzystywać niektóre jego cechy jako swoje atuty (tzw. neuroróżnorodność).
4. U dziewczynek i kobiet ADHD może wyglądać inaczej niż u chłopców i mężczyzn – np. więcej jest objawów związanych z zamyśleniem, rozkojarzeniem i wewnętrznym napięciem, przez co wiele dziewcząt przez lata nie otrzymuje diagnozy. W przeszłości ADHD u kobiet często błędnie diagnozowano jako zaburzenie osobowości typu borderline.
5. Przyczyny ADHD są złożone – obejmują geny, rozwój mózgu oraz wpływy środowiska.
6. Nieświadome ADHD, czyli takie, które nigdy nie zostało zdiagnozowane, może prowadzić do depresji, niskiej samooceny i poczucia bycia „niewystarczającym”. Bez wsparcia wiele osób wyrasta w przekonaniu, że „coś jest z nimi nie tak”, co może rzutować na ich całe dorosłe życie.

ADHD w dorosłym życiu

Wiele osób dorosłych latami nie zdaje sobie sprawy, że ich codzienne trudności mają konkretną nazwę i że da się z nimi coś zrobić. Niezdiagnozowane ADHD może prowadzić do problemów w pracy, w relacjach, z organizacją codzienności, a z czasem także do wypalenia, depresji czy zaburzeń lękowych.

ADHD u dorosłych często nie wygląda „klasycznie”. Objawia się raczej jako wewnętrzny niepokój, ciągłe przeskakiwanie z myśli na myśl, trudność w wyciszeniu się i poczucie, że „ciągle jestem spóźniony, zawalam, nie ogarniam”. Zdarza się, że ktoś zaczyna dziesięć rzeczy jednocześnie, ale nie kończy żadnej. Albo że regularnie zapomina o ważnych terminach, gubi dokumenty, pomija maile, mimo że naprawdę się stara.

Z zewnątrz może to wyglądać na nieodpowiedzialność – w rzeczywistości to efekt deficytu uwagi i trudności w utrzymaniu skupienia.

Impulsywność też może się ujawniać w dorosłym życiu – jako nagłe decyzje finansowe, wchodzenie w ryzykowne relacje, wybuchy złości albo trudność w powstrzymaniu się przed komentowaniem czegoś w nieodpowiednim momencie. Niektórzy opisują to tak: „Najpierw coś robię albo mówię, a dopiero potem myślę”.

Wiele osób z ADHD ma też trudność z zarządzaniem emocjami – szybko się frustrują, trudno im wrócić do równowagi po drobnych niepowodzeniach. Towarzyszy temu często poczucie winy, wstydu, przekonanie, że „wszyscy inni jakoś potrafią, tylko ja nie”.

Wielu dorosłych pacjentów czy klientów odkrywa diagnozę dopiero wtedy, gdy pojawiają się dodatkowe problemy – np. zaburzenia lękowe, depresja, problemy emocjonalne, wypalenie zawodowe, trudności w relacjach czy uzależnienia (np. od substancji psychoaktywnych, ale też od kompulsywnej masturbacji, hazardu, telefonu, jedzenia). Dla części osób to dopiero te problemy stają się impulsem do szukania pomocy – a wtedy w gabinecie okazuje się, że u źródła wielu trudności leży nierozpoznane ADHD.

Dlatego tak ważne jest dobre, rzetelne rozpoznanie ADHD – nie tylko u dzieci, ale też u dorosłych, którzy przez lata próbowali się dopasować do wymagań otoczenia, często kosztem własnego dobrostanu.

Diagnoza może przynieść ulgę, zrozumienie i wreszcie początek realnej zmiany.

ADHD – jak sobie radzić

ADHD u dorosłych wymaga innego podejścia niż u dzieci. Leczenie ADHD u dorosłych opiera się na łączeniu kilku metod: psychoterapii (często jest to terapia poznawczo behawioralna), psychoedukacji i – w razie potrzeby – farmakoterapii. Spotkania z terapeutą pomagają w lepszym radzeniu sobie w codziennym życiu. W czynnościach takich jak :planowanie dnia, praca nad emocjami, wyznaczania realnych celów i stopniowego budowania rutyn.

Terapia jest też miejscem gdzie możemy zidentyfikować mocne strony pacjenta / klienta – osoby z ADHD często są bardzo kreatywne, pełne energii i mają niezwykłe pomysły.

Jak pomóc sobie na co dzień?

Objawy ADHD mogą być bardzo różne – u każdego wyglądają nieco inaczej i występują z różnym nasileniem. Dlatego trudno dać jedną „złotą radę”, która będzie pasować do wszystkich. Ale mogę podzielić się kilkoma wskazówkami, które często okazują się pomocne dla klientów i klientek w codziennym funkcjonowaniu.

1. Masz problem z zaczynaniem lub kończeniem zadań? – Podziel je na mniejsze kroki
Duże zadania mogą wydawać się przytłaczające. Osoby z ADHD często nie wiedzą, od czego zacząć, więc… nie zaczynają wcale.

Pomaga dzielenie zadań na mniejsze, bardziej konkretne kroki. Nie „zrób prezentację do pracy”, tylko np. „otwórz program”, „wypisz 3 główne punkty”, „poszukaj grafiki”. Im mniejsze kroki, tym większa szansa, że ruszysz z miejsca.

2. Zapominasz o zadaniach i terminach? – Korzystaj z kalendarzy i przypomnień
Kalendarze, listy zadań, przypomnienia i alarmy to świetne wsparcie – o ile są dostosowane do Ciebie. Zamiast jednej, wielkiej listy na cały tydzień, lepiej mieć 2–3 zadania dziennie, wpisane w konkretną godzinę.
Warto ustawiać przypomnienia na momenty, kiedy masz większą szansę faktycznie coś zrobić. Na przykład: „muszę umówić kota do weterynarza” – zamiast ustawiać przypomnienie na losową godzinę, wybierz porę, kiedy zwykle masz przestrzeń i energię, np. „8:30, w autobusie do pracy”.

Dostosuj narzędzia do swojego rytmu dnia!

3. Nudzisz się, brakuje Ci motywacji? – Szukaj nowości
Mózg z ADHD „karmi się” nowością. Lubi zmiany, bodźce, coś świeżego.

Jeśli coś staje się zbyt przewidywalne, motywacja często spada. Staraj się więc co jakiś czas wprowadzać drobne zmiany – nowy sposób robienia notatek, zmiana miejsca pracy, inna kolejność zadań.
W pracy osoby z ADHD często dobrze czują się tam, gdzie zadania są różnorodne – zmieniają się, mają element niespodzianki. Jeśli możesz – twórz sobie taką różnorodność również w codziennych obowiązkach.

Na czym polega leczenie dorosłych?

Pomoc dorosłym osobom z ADHD opiera się głównie na terapii psychologicznej oraz psychoedukacji – czyli wspólnym odkrywaniu, czym jest ADHD i jak wpływa na konkretnego człowieka. Celem nie jest „wyleczenie ADHD”, bo to nie choroba, którą się usuwa, ale raczej nauczenie się lepszego funkcjonowania z uwzględnieniem swoich trudności i mocnych stron.

Na terapii klienci najczęściej chcą pracować nad tym, co najbardziej przeszkadza im w codziennym życiu – czyli np. trudnościami z koncentracją, gonitwą myśli, impulsywnością, wybuchami złości, prokrastynacją, trudnościami w relacjach czy niską samooceną.

Pierwszym krokiem jest zazwyczaj diagnoza ADHD, a potem – lepsze zrozumienie, jak ADHD wygląda u mnie konkretnie: co mi utrudnia, a co mi pomaga? Jakie sytuacje mnie wybijają z rytmu? Kiedy jestem w stanie działać sprawnie, a kiedy totalnie się gubię?

To poznanie siebie jest podstawą dalszej pracy.

Kiedy wspólnie z terapeutą zyskujemy więcej świadomości, możemy przejść do szukania konkretnych strategii i rozwiązań, dopasowanych do indywidualnych potrzeb. Terapia może przyjmować różne formy – zależnie od nurtu terapeutycznego, stylu pracy psychologa i tego, z czym konkretnie zmaga się klient. Często stosuje się elementy terapii poznawczo-behawioralnej (CBT), pracy nad emocjami, techniki organizacji i zarządzania sobą w czasie, a także wsparcie w budowaniu relacji i pracy zawodowej.

W niektórych przypadkach (szczególnie przy nasilonych objawach lub dodatkowych trudnościach, np. zaburzeniach lękowych, depresji czy problemach ze snem) warto też rozważyć konsultację z lekarzem psychiatrą, który może zaproponować odpowiednie leczenie farmakologiczne.

Jeśli więc czytasz ten artykuł i wiele opisanych objawów brzmi dla Ciebie znajomo – nie czekaj, skonsultuj się z psychologiem. Może to być pierwszy krok do tego, żeby zrozumieć siebie lepiej, poczuć ulgę i wprowadzić realne zmiany w swoim życiu.

Jak leczyć ADHD u dzieci?

W przypadku dzieci wszystko zaczyna się od dobrej, profesjonalnej diagnozy. Sama żywiołowość czy to, że dziecko jest pełne energii, jeszcze nie oznacza ADHD. To zaburzenie rozpoznaje się dopiero wtedy, gdy objawy – takie jak trudność w koncentracji, impulsywność, nadmierna aktywność czy łatwe rozpraszanie się – zaczynają przeszkadzać w codziennym funkcjonowaniu: w szkole, w domu, w kontaktach z rówieśnikami.

Jak wygląda diagnoza ADHD u dziecka?

Rozpoznanie ADHD u dziecka to proces – nie da się tego zrobić „od ręki” podczas jednej wizyty. Diagnoza obejmuje rozmowy z rodzicami, zebrane informacje od nauczycieli, obserwację dziecka i wykonanie różnych testów oraz kwestionariuszy. Psycholog sprawdza, jak dziecko funkcjonuje w różnych sytuacjach i czy objawy, które zauważacie, rzeczywiście spełniają kryteria ADHD.

Bardzo ważna jest tzw. diagnoza różnicowa, czyli wykluczenie innych przyczyn trudności – np. stresu, zaburzeń lękowych, trudnych wydarzeń rodzinnych czy sytuacji szkolnych. Czasem objawy ADHD mogą wyglądać podobnie do innych zaburzeń, dlatego ważne jest, by nie stawiać diagnozy pochopnie.

Zazwyczaj w diagnozę zaangażowany jest zespół specjalistów: psycholog, pedagog, lekarz psychiatra dziecięcy. Tylko dzięki tak szerokiemu spojrzeniu można dobrze zrozumieć sytuację dziecka i postawić trafną diagnozę.

W trakcie całego procesu bierze się pod uwagę również przyczyny występowania ADHD – zarówno genetyczne, jak i czynniki środowiskowe (np. styl życia, sposób wychowania, przebieg ciąży i porodu, sytuacje stresowe w życiu dziecka).

Jakie są konsekwencje braku diagnozy?

Nierozpoznane ADHD w dzieciństwie może mocno wpłynąć na dalsze życie dziecka – nie tylko teraz, ale też w dorosłości. Dziecko, które stale słyszy, że „jest niegrzeczne”, „leniwe” albo „czemu znowu o tym zapomniałeś?”, zaczyna wierzyć, że coś jest z nim nie tak.

Z czasem rodzi się z tego niskie poczucie własnej wartości, poczucie winy, przekonanie, że „jestem niewystarczający”. Jeśli dziecko przez lata nie dostaje wsparcia i zrozumienia, ale za to regularnie spotyka się z krytyką, to w dorosłym życiu może mieć trudności z wiarą w siebie, z relacjami, a także z motywacją do działania.

W pracy z dorosłymi klientami i klientkami, którzy dopiero po latach dowiadują się, że mają ADHD, często pojawia się smutek i żal. Padają słowa: „Gdybym wiedział wcześniej…”, „Moje życie mogłoby wyglądać zupełnie inaczej”.

To bardzo naturalne reakcje. Wiele osób mówi, że przez lata musieli „maskować” swoje trudności, robić wszystko, żeby nikt się nie zorientował, że sobie nie radzą – co kosztowało ich mnóstwo energii i często prowadziło do wypalenia, frustracji czy nawet objawów depresji.

Dlatego tak ważne jest, żeby nie ignorować pierwszych sygnałów i w razie wątpliwości zgłosić się na konsultację. Dobrze postawiona diagnoza to nie etykieta – to początek zrozumienia i dopasowania wsparcia do potrzeb dziecka.

Jak pomagać dziecku z ADHD?

Pomoc dziecku z ADHD to nie jedna gotowa recepta, ale cały zestaw działań, które – krok po kroku – wspierają dziecko w lepszym funkcjonowaniu.

To, co najczęściej pomaga, to:

• psychoedukacja dla rodziców – czyli zrozumienie, czym właściwie jest ADHD i jak to „działa” u mojego dziecka,
• praca nad emocjami i koncentracją, np. przez ćwiczenia, zabawę, konkretną strukturę dnia,
• nauka umiejętności społecznych, jeśli dziecko ma trudności w kontaktach z rówieśnikami,
• a w niektórych, trudniejszych przypadkach – farmakoterapia, zalecona przez lekarza psychiatrę dziecięcego.

Bardzo ważne jest, żeby rodzice zrozumieli, skąd biorą się trudności dziecka, i nauczyli się wspierać je tak, żeby nie rosło w ciągłym poczuciu winy czy wstydu. To nie dziecko „jest problemem” – ono ma trudność, z którą można pracować.

Ważne też, by rodzice zadbali o siebie – bo wychowanie dziecka z ADHD może być wyczerpujące. Warto uczyć się, jak reagować na trudne sytuacje: np. jak radzić sobie z wybuchami złości, jak stawiać jasne granice, ale też jak wzmacniać mocne strony dziecka, zauważać jego postępy i wspierać poczucie sprawczości.

Dziecko, które czuje się rozumiane i wspierane – zaczyna lepiej radzić sobie samo ze sobą. A to najlepszy fundament na dalsze, zdrowe funkcjonowanie.

Dziecko z ADHD jak postępować

Przede wszystkim – z cierpliwością i zrozumieniem. Dziecko z ADHD naprawdę nie robi nic na złość. Ono po prostu funkcjonuje trochę inaczej – jego mózg szybciej się rozprasza, trudniej mu kontrolować impulsy i utrzymać uwagę.

Dzieci z ADHD bardzo potrzebują jasnych zasad i przewidywalności. Jeśli wiedzą, co będzie po kolei – np. śniadanie, potem szkoła, po szkole zabawa i odrabianie lekcji – dużo łatwiej im się odnaleźć w codziennym rytmie. Dobrym pomysłem jest stworzenie planu dnia i powieszenie go w widocznym miejscu – może być rozpisany słownie, ale też w formie obrazków dla młodszych dzieci.

Warto pamiętać, że pochwały i nagrody za starania działają znacznie lepiej niż kary czy podnoszenie głosu. Jeśli dziecko słyszy głównie „znowu to zrobiłeś źle”, „ile razy mam powtarzać”, z czasem przestaje wierzyć, że cokolwiek potrafi. A przecież każde dziecko – także to z ADHD – potrzebuje czuć się ważne, doceniane i kompetentne.

Nie wszystko da się ogarnąć samodzielnie – dlatego tak ważna jest współpraca z nauczycielami i specjalistami. Dobrze, jeśli szkoła wie, z jakimi trudnościami mierzy się dziecko – wtedy może je wspierać, zamiast jedynie oceniać czy stawiać kolejne uwagi. Warto też skonsultować się z psychologiem lub terapeutą, który pomoże rodzicom stworzyć konkretne strategie i zasady działania.

Wychowanie dziecka z ADHD bywa wymagające, ale te dzieci potrafią zaskakiwać niesamowitą kreatywnością, energią, poczuciem humoru. Mają w sobie ogromny potencjał – trzeba go tylko dobrze poprowadzić. Warto wspierać ich mocne strony, dawać przestrzeń na rozwój pasji i zainteresowań.

Nie zapominajmy o sobie jako rodzicach. Wychowanie dziecka z ADHD (i w ogóle dziecka) to maraton, nie sprint. Będą momenty zmęczenia, frustracji i bezradności – i to zupełnie normalne. Warto mieć przestrzeń, żeby się komuś wygadać, poprosić o pomoc, poszukać grupy wsparcia czy skorzystać z konsultacji psychologicznej. Bo dziecko najlepiej rozwija się przy dorosłym, który też ma siłę. A trudno być spokojnym, jeśli wszystko spada na nasze barki.

ADHD – czy da się wyleczyć?

To pytanie pojawia się bardzo często. I choć w tym artykule padło już kilka razy, powiedzmy to jeszcze raz jasno: ADHD nie da się „wyleczyć”, bo nie jest to choroba, którą można usunąć. ADHD to sposób funkcjonowania mózgu – inny, nie gorszy.

To, co możemy robić – i co naprawdę działa – to uczyć się rozumieć swoje ADHD: rozpoznawać jego mechanizmy, minimalizować te objawy, które nam przeszkadzają, i wzmacniać te cechy, które mogą być zasobem. Wiele osób z ADHD uczy się z czasem wykorzystywać swoją energię, kreatywność, nieszablonowe myślenie – zarówno w życiu prywatnym, jak i zawodowym.

Nie chodzi więc o „wyleczenie”, tylko o lepsze życie z ADHD – na własnych zasadach, z uważnością na siebie i swoje potrzeby.