Depresja lękowa

Depresja lękowa – co to?

Mówimy o depresji lękowej kiedy występują równocześnie objawy stanów depresyjnych, jak i zaburzeń lękowych a żaden z nich nie dominuje nad drugim. Diagnoza depresji lękowej jest możliwa, gdy występuje podobne nasilenie objawów depresji i zaburzeń lękowych.

W praktyce oznacza to, że osoba cierpiąca doświadcza jednocześnie objawów depresji, takich jak uczucie przygnębienia, utrata zainteresowania życiem czy negatywnych myśli, jak i objawów lęku – odczuwanego lęku, uczucia niepokoju czy poczucia zagrożenia.

Charakterystyka rozwoju

Depresja lękowa stanowi połączenie objawów charakterystycznych dla zaburzeń depresyjnych, jak i zaburzeń lękowych. Osoba chorująca na depresję lękową może doświadczać obniżenia nastroju, ale także uczucia niepokoju oraz rozlewający lęk.

Rozwój depresji lękowej może być powolny i niewyraźny, co znacznie utrudnia diagnozę. Objawy depresyjne przeplatają się z objawami zaburzeń lękowych, tworząc trudny do rozdzielenia obraz kliniczny. Chorzy często opisują swoje doświadczenia jako “niekończące się napięcie” i “niemożność złapania oddechu emocjonalnego”.

Depresja lękowa – przyczyny

Przyczyny depresji lękowej mogą być zróżnicowane. Na rozwój depresji lękowej ma wpływ wiele czynników – zarówno czynniki środowiskowe, genetyczne, biologiczne, jak i psychologiczne. Do najważniejszych należą:

1) czynniki środowiskowe: związane z chronicznym stresem, utrata bliskiej osoby czy spowodowane przez inne traumatyczne wydarzenia,

2) czynniki biologiczne: zaburzenia w kontekście neuroprzekaźników, takich jak serotonina i noradrenalina,

3) czynniki psychologiczne: cechy osobowości, tendencja do perfekcjonizmu, przejawianie niskiej samooceny czy nadmiernej wrażliwości,

4) występowanie choroby w rodzinie;

Depresja lękowa – objawy

Objawy depresji lękowej stanowią połączenie objawów z dwóch grup: zaburzeń depresyjnych z zaburzeniami lękowymi. W związku z tym można powiedzieć, że objawy depresji lękowej są szerokie i różnorodne. Najczęściej pojawiają się:

• uczucie przygnębienia,
• utrata zainteresowania życiem,
• negatywne myśli,
• silne pobudzenie emocjonalne,
• odczuwany lęk i niepokój,
• myśli samobójcze,
• zaburzenia snu i nadmierna senność,
• trudności w funkcjonowaniu społecznym.

W przebiegu depresji lękowej występują także objawy somatyczne, które zostaną omówione poniżej.

Depresja lękowa – objawy somatyczne

Objawy somatyczne to fizyczne przejawy zaburzenia psychicznego. W depresji lękowej objawy somatyczne obejmują:

• bóle głowy,
• napięcie mięśniowe,
• zaburzenia trawienia,
• kołatanie serca,
• pocenie się,
• nadmierne zmęczenie,
• pobudzenie psychoruchowe,
• uczucie duszności.

Depresja a zaburzenia lękowe

Choć depresja i zaburzenia lękowe to odrębne zaburzenia psychiczne, często współwystępują. Warto rozróżnić, które z objawów pochodzą od danego członu chorobowego.

W depresji dominuje obniżenie nastroju, uczucie beznadziejności, a w zaburzeniach lękowych – uczucie niepokoju i lęku. Depresja lękowa łączy te objawy, co może utrudniać postawienie trafnej diagnozy depresji lękowej. Kluczowe jest zrozumienie, że ich współwystępowanie nie oznacza dwóch osobnych jednostek chorobowych, ale jeden złożony obraz kliniczny.

Konsekwencje depresji lękowej

Depresja lękowa wpływa na wiele aspektów życia pacjenta. Utrudnia ona funkcjonowanie społeczne, zawodowe, jak i rodzinne. Może prowadzić do wycofania społecznego, pogorszenia relacji interpersonalnych a nawet utraty pracy.

Depresja lękowa ma bezpośredni wpływ na jakość życia chorego, a co za tym idzie odczuwany dobrostan. Nieleczona, zwiększa ryzyko wystąpienia choroby afektywnej dwubiegunowej, pogłębienia się zaburzeń lękowych oraz myśli samobójczych. Jej skutki dotyczą także fizycznego zdrowia pacjenta.

Czy depresja lękowa jest dziedziczna?

Występowanie depresji lękowej ma komponent dziedziczny. Badania sugerują, że dzieci osób cierpiących na zaburzenia depresyjne lub lękowe mają większe predyspozycje do ich rozwinięcia. Nie oznacza to jednak pewności zachorowania. Należy pamiętać, że rozwój depresji lękowej zależy również od innych czynników, szczególnie środowiskowych i osobowościowych.

Depresja lękowa – jak pomóc?

Pomoc osobie z depresją lękową powinna być dostosowana do indywidualnych potrzeb chorego. Jeżeli Twój bliski cierpi na depresję lękową możesz wesprzeć go w szukaniu pomocy specjalistycznej np. u lekarza psychiatry, psychologa lub psychoterapeuty.

Bliscy osób chorych mogą okazać się nieocenionym wsparciem w procesie leczenia i terapii.

Równie ważne jest okazanie wsparcia emocjonalnego, wysłuchanie bliskiego lub po prostu przebywanie z nim na spotkaniach lub jako pomoc w codziennym funkcjonowaniu.

Należy pamiętać, że warto powstrzymać się od oceniania i umniejszania problemu. To co przeżywa chory jest prawdziwe i powoduje jego cierpienie.

Silna sieć wsparcia emocjonalnego może znacznie zmniejszyć poczucie izolacji i bezradności, które często towarzyszą depresji lękowej.

Depresja lękowa – diagnoza

Diagnoza depresji lękowej jest procesem złożonym, który wymaga dokładnej oceny objawów pacjenta oraz wykluczenia innych schorzeń psychicznych i somatycznych. Zazwyczaj proces diagnostyczny odbywa się podczas konsultacji specjalistycznej u lekarza psychiatry lub psychologa. Polega na przeprowadzeniu szczegółowego wywiadu psychologicznego i/lub psychiatrycznego. Obejmuje on rozpoznanie objawów, ocenę historii chorób w rodzinie czy analizę funkcjonowania psychospołecznego pacjenta. Zdarza się, że specjaliści decydują się na wykorzystanie standaryzowanych narzędzi diagnostycznych (np. kwestionariuszy depresji i lęku).

W procesie diagnozy kluczowe jest także rozpoznanie współistniejących zaburzeń, np. uzależnień, które mogą maskować objawy depresji lękowej.

Depresja lękowa – jak leczyć?

W leczeniu depresji lękowej można stosować oddziaływania farmakologiczne i niefarmakologiczne. Dla skutecznego leczenia depresji lękowej zaleca się łączenie ze sobą farmakoterapii, jak i terapii.

Ostatnim elementem kompleksowego podejścia do leczeniu depresji lękowej jest modyfikacja stylu życia oraz zadbanie o zdrowie ciała. Szczególnie warto przyjrzeć się takim elementom jak higiena snu, odpoczynek, odżywianie bogate w składniki odżywcze i aktywność fizyczna pod postacią spaceru i kontaktu z naturą.

Farmakologiczne leczenie depresji lękowej

W leczeniu depresji lękowej stosuje się leki przeciwdepresyjne i/lub leki przeciwlękowe. Leki antydepresyjne takie jak: selektywne inhibitory wychwytu serotoniny (SSRI) lub inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI), którełagodzą zarówno objawy depresyjne, jak i objawy zaburzeń lękowych.

W niektórych przypadkach stosuje się także leki przeciwlękowe. W celu leczenia ostrych epizodów lęku zdarza się krótkoterminowo stosować benzodiazepiny.

Leczenie zawsze powinno być prowadzone przez lekarza psychiatrę, z uwzględnieniem możliwych skutków ubocznych. Zaobserwowanie działań niepożądanych należy bezzwłocznie zgłosić prowadzącemu lekarzowi psychiatrze.

Niefarmakologiczne leczenie depresji lękowej

Niefarmakologiczne leczenie depresji lękowej jest istotnym elementem oddziaływań, który pozwala pacjentom zmniejszyć objawy, poprawić jakość życia oraz przeciwdziałać nawrotom zaburzeń.

Depresja lękowa jest złożoną jednostką, w której zarówno objawy depresyjne, jak i lękowe mogą wpływać na codzienne funkcjonowanie, dlatego podejście terapeutyczne powinno uwzględniać różnorodne metody, które nie tylko wpływają na objawy, ale także na głębsze mechanizmy psychiczne i emocjonalne.

Niefarmakologiczne leczenie depresji lękowej obejmuje szeroką gamę interwencji, które zależą od indywidualnych potrzeb pacjenta. Należy do nich:

• wsparcie psychologiczne,
• psychoedukacja,
• psychoterapia,
• techniki relaksacyjne,
• aktywność fizyczna,
• techniki rozluźniające.

Wsparcie psychologiczne

Wsparcie psychologiczne osoby z depresją lękową to proces empatyczny, elastyczny i ukierunkowany na budowanie wewnętrznych zasobów, odzyskiwanie nadziei i poprawę jakości życia. Nie chodzi tylko o „pozbycie się objawów”, ale o to, by człowiek odzyskał kontakt z samym sobą, poczucie wartości i realne strategie radzenia sobie z trudnościami.

Istotnym krokiem we wsparciu psychologicznym jest psychoedukacja, czyli wyjaśnienie, czym jest depresja lękowa – jakie ma objawy, mechanizmy i jak wpływa na codzienne funkcjonowanie. Często osoby cierpiące na tę formę depresji nie rozumieją, co się z nimi dzieje, co może nasilać ich niepokój.

Zadaniem psychologa będzie także wsparcie w regulowaniu emocji i napięcia. Osoby z depresją lękową często doświadczają silnego napięcia, pobudzenia wewnętrznego, a jednocześnie uczucia przytłoczenia i bezsilności. Specjalista może wprowadzić techniki pomagające w samoregulacji, jak na przykład:

• ćwiczenia oddechowe i relaksacyjne,
• techniki uważności (mindfulness),
• nauka rozpoznawania i nazywania emocji.

Podczas spotkania psycholog może zaproponować oddziaływania ukierunkowane na wzmacnianie poczucia sprawczości i motywacji. W tym kontekście wparcie psychologiczne polega także na wspólnym opracowaniu codziennych możliwych do zrealizowania działań tzw. technika “małych kroków”, które zwiększają poczucie wpływu i sensu.

Należy pamiętać, że podstawą jakiekolwiek pracy jest doświadczanie w gabinecie relacji opartej na akceptacji, empatii i zaufaniu. Zdarza się, że konsultacja z psychologiem może być pierwszym miejscem, w którym poczuje się naprawdę wysłuchana i zaakceptowana bez oceniania.

Psychoterapia

Psychoterapia jest jednym z najważniejszych i najskuteczniejszych narzędzi w leczeniu depresji lękowej. Odpowiednia terapia może pomóc pacjentowi w zrozumieniu swoich emocji, myśli i zachowań, a także nauczyć skutecznych strategii radzenia sobie z objawami.

Przebieg konsultacji zależy od indywidualnych potrzeb pacjenta. Spotkania z ze specjalistą dziedzinie zdrowia psychicznego mają niejednorodny przebieg i opierają się o aktualnie zgłaszane trudności.

Psychoterapia może być przeprowadzana w różnych nurtach np. psychoterapia Gestalt, terapia poznawczo-behawioralna czy terapia psychodynamiczna. Warto sprawdzić, który nurt będzie dla Ciebie najbardziej odpowiedni.

1) terapia Gestalt

Terapia Gestalt koncentruje się na teraźniejszości i na „tu i teraz” doświadczeniach pacjenta. Celem terapii jest pomóc pacjentowi w zwiększeniu świadomości swoich emocji, potrzeb i zachowań, aby mógł lepiej zrozumieć, jak reaguje na stresory, lęki czy depresję. Terapia Gestalt wykorzystuje różne techniki, takie jak rozmowy o wewnętrznych konfliktach pacjenta, praca z ciałem, praca z wyobraźnią oraz eksperymenty, które pomagają pacjentowi w odkrywaniu swoich emocji i reakcji.

Gestalt koncentruje się na bezpośrednim doświadczeniu pacjenta, które ma prowadzić do większej autentyczności i zaangażowania w życie. Pacjenci uczą się, jak być bardziej obecni i świadomi swoich emocji, co może pomóc w zmniejszeniu objawów depresji i lęku.

2) terapia poznawczo-behawiroalna

Kolejnym skutecznym podejściem w leczeniu depresji lękowej jest CBT. Zakłada, że myśli, emocje i zachowania są ze sobą powiązane, a zmiana jednego z tych elementów prowadzi do poprawy pozostałych. Celem terapii jest pomoc pacjentowi w zidentyfikowaniu negatywnych myśli i przekonań, które mogą nasilać objawy depresji i lęku. Terapeuta pomaga pacjentowi w rozpoznaniu zniekształconych wzorców myślowych (np. katastrofizowania, myślenia „wszystko albo nic”, czyli inaczej “czarno-białego”), które prowadzą do poczucia beznadziei, bezsilności i lęku.

3) terapia psychodynamiczna

Terapia psychodynamiczna jest podejściem opartym na założeniu, że nasze obecne problemy emocjonalne wynikają z nieświadomych konfliktów, które mają swoje źródło w przeszłości. Celem terapii psychodynamicznej jest dotarcie do tych głęboko zakorzenionych problemów, które mogą być źródłem lęków, depresji i nieadekwatnych reakcji emocjonalnych. Terapia psychodynamiczna pomoże pacjentowi zrozumieć, jak przeszłe doświadczenia, szczególnie te z dzieciństwa, wpływają na jego obecne funkcjonowanie i stosunki interpersonalne.

W trakcie terapii pacjent może odkrywać mechanizmy obronne, takie jak wypieranie, projekcja czy identyfikacja, które mogą utrzymywać objawy depresji i lęku. Ważnym elementem jest także praca nad relacją terapeutyczną, która ma stanowić odbicie relacji pacjenta z bliskimi osobami.

Techniki relaksacyjne

Techniki relaksacyjne są również istotnym elementem niefarmakologicznego leczenia depresji lękowej, ponieważ pomagają one pacjentom zredukować poziom stresu i napięcia, które mogą nasilać objawy. Są skutecznym narzędziem w leczeniu depresji lękowej, ponieważ regularne stosowanie technik relaksacyjnych może poprawić jakość życia pacjentów, zmniejszyć objawy depresji i lęku oraz poprawić zdolność radzenia sobie z codziennymi wyzwaniami. Kluczowe jest dostosowanie tych technik do indywidualnych potrzeb pacjenta, aby mogły one skutecznie wspierać proces leczenia. Do najczęściej stosowanych technik relaksacyjnych należą:

1)Trening autogenny Schultza: Jest to metoda samodzielnego wprowadzania się w stan głębokiego relaksu, w którym pacjent koncentruje się na odczuciach fizycznych, takich jak ciepło czy ciężar ciała. Trening autogenny może pomóc w redukcji lęku oraz napięcia mięśniowego, które towarzyszą depresji lękowej.

2) Relaksacja progresywna Jacobsona: . W ramach tej techniki pacjent systematycznie napina i rozluźnia mięśnie, zaczynając od stóp i stopniowo przechodząc do głowy. Proces ten pozwala na naukę rozpoznawania różnicy między napięciem a relaksem w ciele, co z kolei ułatwia osiąganie stanu odprężenia w momentach stresu lub lęku.

3) Medytacja mindfulness: Celem tej techniki jest uważne przeżywanie każdej chwili, bez osądzania, co pozwala pacjentowi na pełniejsze przeżywanie teraźniejszości, zamiast skupiania się na negatywnych myślach i emocjach. Mindfulness pomaga również w zmniejszaniu objawów lękowych poprzez zwiększenie zdolności do zarządzania stresem i emocjami.

4) Techniki oddechowe i oddychanie przeponowe: Oddychanie głębokie, przez przeponę, ma na celu aktywację układu parasympatycznego, który odpowiada za odprężenie ciała. Ćwiczenia oddechowe polegają na świadomym kontrolowaniu oddechu, co pozwala na obniżenie poziomu lęku, uspokojenie organizmu oraz zwiększenie poczucia kontroli nad sytuacją. W przypadku depresji lękowej, ćwiczenia oddechowe mogą być niezwykle skuteczne w redukcji objawów lękowych, takich jak kołatanie serca, szybki oddech, poczucie duszenia się. Poprzez uspokojenie układu oddechowego i zwiększenie dotlenienia organizmu, pacjent może szybciej odzyskać poczucie równowagi i spokoju.

Aktywność

Regularna aktywność fizyczna jest wspiera proces leczenia depresji lękowej. Podjęta aktywność może pomóc w zmniejszeniu napięcia mięśniowego, które towarzyszy lękowi. Ćwiczenia takie jak spacery w otoczeniu natury, głębokie oddechy czy rozciąganie ciała w jodze mają korzystny wpływ na zdrowie psychiczne.

Ponadto regularna aktywność może pomagać w budowaniu sprawczości, radzeniu sobie ze stresem oraz poprawia ich ogólne umiejętności samoregulacji.

Podsumowanie

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w roku 2019 na całym świecie około 280 milionów ludzi cierpiało na depresję, co stanowiło około 5% dorosłej populacji. Jeszcze więcej, bo aż 301 milionów ludzi na świecie miało zaburzenia lękowe, co czyni je najczęstszymi spośród wszystkich zaburzeń psychicznych.

Jeśli podczas lektury tego artykułu odnajdujesz swoje trudności, to możliwe, że potrzebujesz zadbać o swoje zdrowie psychiczne. Nie jesteś sam! Wsparcie psychologiczne, rozmowa z terapeutą czy drobne zmiany w codzienności mogą być dobrym początkiem w kierunku zdrowienia.