Spis treści
Strach przed odrzuceniem
Lęk przed odrzuceniem to niepokój i niepewność związane z obawą, że inni nas nie zaakceptują. Jest to silne uczucie, które uderza w naszą naturalną potrzebę bycia kochanym i docenianym.
Czasem ten strach staje się wewnętrzną blokadą, która utrudnia nawiązywanie relacji, samodzielne podejmowanie decyzji i wpływa na samoocenę. Może to prowadzić do izolacji, unikania bliskości, ukrywania własnych potrzeb, nadmiernego dostosowywania się, a nawet życia ze skrajnymi emocjami.
Lęk jak i pozostałe emocje jest nieodłącznym elementem życia. Doświadczamy wielu sytuacji, na które reagowanie lękiem jest adekwatne i rozsądne. Gdyby nie odczuwany lęk mogłoby dojść do nieprzyjemnych konsekwencji. Zatem lęk nie jest tożsamy z zaburzeniami lękowymi. Lęk przed odrzuceniem jest bardziej intensywny, trwa dłużej i może prowadzić do fobii.
Nullofobia, czyli lęk przed odrzuceniem, to nieumiejętność nawiązywania bliskich relacji. Osoby cierpiące na to zaburzenie widzą większe ryzyko odrzucenia. Ta wizja jest tak przerażająca, że nie potrafią tworzyć szczęśliwych relacji, a jeśli nawet im się to uda, trudnością jest zdobycie poczucia bezpieczeństwa i bezwarunkowej miłości.
Przyczyn lęku przed odrzuceniem można dopatrywać w przeszłych negatywnych przeżyciach w dzieciństwie. Dzieci, które nie doświadczały wsparcia emocjonalnego i spotykały się z brakiem akceptacji, często w dorosłym życiu są przekonane, że muszą zasłużyć na miłość ze strony partnera.
Często intensywny lęk jest wynikiem negatywnych myśli o określonej sytuacji – potencjalnego poczucia odrzucenia. Doświadczenie odrzucenia/straty w znaczących i bliskich relacjach może utrwalić przekonanie, że inni ludzie także mogą nas odtrącić.
Krytyka, brak empatii czy odrzucenie przez rówieśników w młodości mogą prowadzić do obniżonego poczucia własnej wartości. W efekcie, jako dorośli, próbujemy nadmiernie dopasować się do innych, by uniknąć odrzucenia.
Obecnie media społecznościowe, pokazujące nierealistyczne obrazy życia, dodatkowo wzmacniają ten lęk, sprawiając, że czujemy się niewystarczająco dobrzy.
Źródła lęku dzielimy na:
- Działające w długim czasie:
– dziedziczność
– tłumienie przez rodziców wyrażaniami emocji
– emocjonalna zależność od rodziców
– nadmierna krytyka i wysokie standardy wyznaczane przez rodziców
– przewlekły stres - przyczyny biologiczne:
– paniczny lęk
– lęk uogólniony
– wpływ niektórych leków przeciwdepresyjnych - Działające w krótkim czasie:
– utrata osobista
– znacząca zmiana życiowa
– trauma, PTSD - Przyczyny podtrzymujące:
– lękowa mowa wewnętrzna
– niskie poczucie własnej wartości
– nieumiejętność wyrażania własnego zdania
– poleganie na zachowaniach zabezpieczających
Lęk przed odrzuceniem objawy
Lęk przed odrzuceniem może objawiać się na wiele sposobów – w naszych emocjach, myślach i zachowaniach. Czasem są to delikatne sygnały, ale w ciężkich przypadkach mogą one w znacznym stopniu utrudniać codzienne życie i budowanie zdrowych relacji z innymi. Poniżej znajdziesz typowe objawy tego lęku:
- poczucie osamotnienia
- napięcie i niepokój
- strach przed konfrontacją z drugą osobą
- drażliwość
- męczliwość
- nadmierna obawa przed wyrażaniem własnych potrzeb
Lęk przed odrzuceniem może objawiać się jako złość lub frustracja, szczególnie gdy osoba czuje się odrzucona. Czasami przejawia się także jako obojętność emocjonalna. Ten lęk sprawia, że osoby wolą powierzchowne relacje od budowania głębokich więzi. Ważne jest, by w takiej sytuacji zidentyfikować lęk i dostosować do niego swoje umiejętności radzenia sobie.
Osoby cierpiące na lęk przed odrzuceniem stale koncentrują się na negatywnych scenariuszach. Przeżywają niepokój, że każda sytuacja społeczna może zakończyć się odrzuceniem, co prowadzi do ich wycofania.
U niektórych osób istnieje podatność na występowanie objawów lęku ze względu na typ osobowości lub zaburzenia osobowości.
W przypadku osobowości unikającej charakterystycznymi objawami są: sztywność w nawiązywaniu relacji międzyludzkich, brak umiejętności radzenia sobie z wyrażaniem emocji (z obawy przed ośmieszeniem i odrzuceniem), poczucie bycia gorszym, unikanie ryzyka związanego z podejmowaniem nowych aktywności czy izolacja.
U osób z osobowością borderline lęk przed odrzuceniem może wywoływać skrajne uczucia wobec innych ludzi. Częste są gwałtowne zmiany nastroju, od idealizowania drugiej osoby do nienawiści, co uniemożliwia budowanie zdrowych i trwałych więzi.
Osoby o osobowości narcystycznej ukrywają lęk przed odrzuceniem za fasadą wyższości. Poprzez podkreślanie swojej wartości i brak empatii, utrudniają innym nawiązywanie z nimi głębszych relacji, co ostatecznie prowadzi do izolacji.
Lęk przed odrzuceniem zachowania
Osoba zmagająca się z lękiem przed odrzuceniem często nieświadomie postępuje tak, by doprowadzić do tego, czego najbardziej się obawia. W związku może to przejawiać się jako nadmierna kontrola, zazdrość, zaborczość lub, wręcz przeciwnie, unikanie bliskości, by nie narazić się na zranienie.
Osoby z lękiem przed odrzuceniem często potrzebują ciągłego potwierdzenia od innych, aby czuć się wartościowe. Mogą zachowywać się w następujący sposób:
- Często szukają pochwał na temat swoich działań, wyglądu czy wyborów, ponieważ w ten sposób chcą podnieść swoją samoocenę.
- Próbują być w centrum uwagi i nadmiernie dopasowują się do innych, często rezygnując ze swoich własnych przekonań/potrzeb.
Lęk przed odrzuceniem prowadzi także do nadmiernej analizy własnych zachowań w kontekście społecznym.
Nadinterpretują zachowania innych, widząc w nich oznaki odrzucenia. Nawet jeśli ktoś odpowie im w inny sposób niż zazwyczaj, mogą uznać, że postąpiły źle lub ta osoba straciła nimi zainteresowanie.
Osoby zmagające się z tym problemem analizują interakcje społeczne, stale zastanawiając się, co poszło nie tak i czy przypadkiem nie zostały odrzucone. Są samokrytyczne.
Aby uniknąć ryzyka odrzucenia, osoby z lękiem często unikają kontaktów społecznych. Mogą też wycofywać się z sytuacji, w których ich działania mogłyby zostać ocenione.
W celu uniknięcia negatywnych emocji związanych z oceną innych kierują tak swoimi zachowaniami, aby dostosować się do ich oczekiwań.
Rezygnują ze swoich pragnień, by zadowolić innych. Często zgadzają się na coś wbrew sobie, tylko po to, żeby uniknąć odrzucenia.
Osoby z lękiem przed odrzuceniem stale monitorują to, co mówią, bojąc się popełnić błąd, który mógłby doprowadzić do krytyki i konfliktu.
Lęk przed odrzuceniem jak sobie radzić
Lęk przed odrzuceniem to problem, który nie tylko wpływa na zdrowie psychiczne, ale także na życie zawodowe, osobiste czy rodzinne. Aby go pokonać, potrzebujesz wsparcia specjalisty, który pomoże Ci rozpoznać lęk i wypracować sposoby radzenia sobie z nim na co dzień. Czasem taka psychoterapia może być procesem długotrwałym w zależności od intensywności jego objawów.
W leczeniu lęku ważne jest, aby zrozumieć jego przyczyny i w jaki sposób osadzony jest w kontekście codziennego życia. Podczas procesu psychoterapii może być potrzebne leczenie farmakologiczne, o którym decyduje lekarz psychiatra.
Skuteczną metodą w pokonaniu lęku – tego nieadaptacyjnego – jest terapia poznawczo-behawioralna, skoncentrowana na nabyciu umiejętności behawioralnych i poznawczych.
W trakcie terapii jednym z elementów pracy jest przyjrzenie się mowie wewnętrznej. Jest ona zazwyczaj automatyczna, przez co nieoczywista do zauważenia, a jednocześnie wpływa na nasze emocje. Lękowa mowa wewnętrzna przyjmuje formę nieracjonalnej prawdy, która kreuje najgorsze scenariusze.
Najskuteczniejszym sposobem na pracę z mową wewnętrzną jest odpieranie negatywnych myśli za pomocą pozytywnych, racjonalnych stwierdzeń:
- Jakie są na to dowody?
- Jakie są szanse, że to naprawdę się wydarzy?
- Czy działo się tak w przeszłości?
W leczeniu lęku przed odrzuceniem kluczowe jest także budowanie poczucia własnej wartości. Kiedy zaakceptujesz siebie – zarówno swoje zalety, jak i wady – przestaniesz dążyć do ciągłego zadowalania innych, a nawiązywanie bliskich relacji stanie się swobodniejsze.
Skupianie się na swoich mocnych stronach i jednoczesne akceptowanie swoich błędów i słabości jako naturalną część bycia człowiekiem, to także element pracy psychologicznej. Może to być praca wymagająca czasu i cierpliwości. Jednak budowanie samoakceptacji pomoże w budowaniu satysfakcjonujących relacji.
Stopniowe wystawianie się na sytuacje społeczne to skuteczna metoda behawioralna. Zacznij od małych kroków, by nauczyć się radzić sobie z lękiem przed odrzuceniem i zyskać pewność siebie. Ważne jest, by mieć wsparcie bliskich, co daje poczucie posiadania bezpiecznej przystani i pomaga w nawiązywaniu z drugim człowiekiem relacji opartej na autentyczności.
Zdolność do radzenia sobie z trudnymi emocjami, takimi jak lęk czy smutek, jest kluczowa w procesie akceptacji siebie. Nauka technik, takich jak medytacja czy uważność. Bycie życzliwym i opiekuńczym wobec samego siebie w obliczu bólu czy porażki, pomogą Ci w pełni cieszyć się życiem.
