Spis treści
Czy ADHD jest dziedziczne?
Badania przeprowadzone na bliźniętach jednojajowych jednoznacznie wskazują, że ADHD ma silne powiązania z genami. Wykazano, że zgodność występowania objawów ADHD u bliźniąt jest znacznie wyższa niż w przypadku rodzeństwa niejednojajowego, co potwierdza, że czynniki genetyczne odgrywają kluczową rolę w rozwoju tego zaburzenia. U dzieci rodziców z ADHD ryzyko wystąpienia objawów jest nawet kilkukrotnie wyższe niż u dzieci, których rodzice nie zmagali się z tą diagnozą.
Nie oznacza to jednak, że każde dziecko odziedziczy zaburzenie. Genetyczne podłoże ADHD to raczej większa podatność – swoista „predyspozycja”, która w sprzyjających okolicznościach może się ujawnić. W praktyce oznacza to, że dziecko może mieć odziedziczone skłonności do trudności z koncentracją czy nadmierną impulsywnością, ale to czynniki środowiskowe często decydują o tym, czy i w jakim stopniu objawy się rozwiną.
Naukowcy zwracają uwagę na rolę genów odpowiedzialnych za funkcjonowanie neuroprzekaźników w mózgu, szczególnie dopaminy i noradrenaliny. Ich zaburzona regulacja wiąże się z problemami w utrzymaniu uwagi, kontrolą impulsów i nadmierną aktywnością ruchową. Właśnie dlatego mówi się, że ADHD ma charakter zarówno dziedziczny, jak i genetyczny, a środowisko – takie jak warunki życia w dzieciństwie, doświadczenia edukacyjne czy poziom stresu – może dodatkowo wzmacniać lub łagodzić jego objawy.
Objawy i przebieg ADHD w rodzinach
ADHD objawia się już we wczesnym dzieciństwie, zwykle między 6. a 12. rokiem życia. W przypadku dzieci rodziców z ADHD częściej obserwowane są problemy z koncentracją, nadmierna impulsywność czy zaburzenia zachowania. Objawy ADHD mogą przyjmować różną postać – od dominacji trudności z koncentracją, przez nadpobudliwość psychoruchową z deficytem uwagi, aż po nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem koncentracji i impulsywności.
U osób dorosłych ADHD nie zanika, ale jego objawy mogą zmieniać charakter. Zamiast biegania i wspinania się, pojawiają się trudności w organizacji codziennego życia, relacjach z innymi ludźmi czy pracy zawodowej. Psychoterapeuta lub psycholog, prowadząc ocenę psychologiczną, zwraca uwagę na to, jak objawy wpływają na codzienne funkcjonowanie pacjenta.

Czynniki środowiskowe i rozwój ADHD
Choć geny mają duże znaczenie, nie można pomijać czynników środowiskowych. Spożywanie alkoholu lub palenie tytoniu w czasie ciąży zwiększa ryzyko rozwoju ADHD u dziecka. Podobnie wpływa przewlekły stres matki, komplikacje okołoporodowe czy ekspozycja na toksyny. Psychiatria i psychologia kliniczna podkreślają, że wrażliwy układ nerwowy dziecka reaguje na bodźce z otoczenia, a czynniki środowiskowe mogą nasilać objawy.
Warto zaznaczyć, że u dzieci wychowywanych w bezpiecznym środowisku, z dobrą opieką i wsparciem emocjonalnym, ADHD może mieć łagodniejszy przebieg. Z kolei zaniedbania, przewlekły stres czy współwystępowanie innych zaburzeń zdrowia psychicznego mogą pogarszać codzienne funkcjonowanie dziecka.
Diagnoza ADHD i leczenie
Proces diagnostyczny obejmuje rozmowy z pacjentem, ocenę psychologiczną oraz analizę historii rozwoju dziecka. Diagnoza ADHD nie opiera się na jednym badaniu, lecz na wieloetapowej obserwacji. W kontekście ADHD psycholog i lekarza psychiatry współpracują, aby trafnie rozpoznać zaburzenie i odróżnić je od innych problemów, takich jak zaburzeń zachowania czy uzależnienia.
Leczenia ADHD wymaga indywidualnego podejścia. W zależności od nasilenia objawów stosuje się farmakoterapię (leki regulujące neuroprzekaźniki mózgu), psychoterapię oraz różne formy wsparcia – psychoedukację, trening umiejętności społecznych, terapii rodzinnej. U pacjentów dorosłych terapia koncentruje się na poprawie organizacji codziennych zadań, relacjach z innymi ludźmi i radzeniu sobie z trudnościami emocjonalnymi.

Podsumowanie
ADHD jest dziedziczne, ale nie w prosty sposób – geny zwiększają ryzyko, jednak to środowisko i czynniki biologiczne w czasie ciąży i dzieciństwie mają ogromny wpływ na rozwój zaburzenia. Objawy mogą być różne w przypadku dzieci i dorosłych, a ich przebieg zależy od wielu zmiennych. Wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie dają szansę na lepsze zdrowie psychiczne i sprawniejsze codzienne życie.
Jeśli podejrzewasz ADHD u siebie lub swojego dziecka, warto skonsultować się z psychologiem lub lekarzem. Skorzystanie z pomocy Zaufanego Psychologa to pierwszy krok do zrozumienia objawów i uzyskania skutecznego wsparcia.