Spis treści
Co to jest ADHD?
ADHD, czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, to zaburzenie neurorozwojowe, które wpływa na sposób, w jaki dziecko czy dorosły radzi sobie z koncentracją, emocjami i zachowaniami. W praktyce oznacza to trudności z utrzymaniem uwagi, nadmierną impulsywność oraz nadmierną aktywność, które mogą utrudniać życie codzienne i funkcjonowanie społeczne. Objawy ADHD mogą być widoczne już we wczesnym dzieciństwie, ale zaburzenie często towarzyszy również w dorosłości. Co ważne, ADHD występuje w różnych postaciach – nie zawsze objawia się nadruchliwością, czasem dominują trudności ze skupieniem i kończeniem zadań. Zrozumienie natury tego zaburzenia jest pierwszym krokiem do właściwej diagnozy i podjęcia skutecznego leczenia.
Rodzaje ADHD
Psychologia kliniczna wyróżnia trzy główne typy ADHD. Podział ten opiera się na dominujących objawach i tym, jak wpływają one na codzienne funkcjonowanie. Typowe objawy mogą dotyczyć zarówno trudności z koncentracją, jak i nadmiernej impulsywności czy nadmiernej aktywności. Choć klasyfikacja wydaje się prosta, w praktyce osoby z ADHD często wykazują cechy więcej niż jednego podtypu.
ADHD z przewagą zaburzeń koncentracji uwagi
Charakteryzuje się przede wszystkim trudnościami z utrzymaniem uwagi. Osoby mogą wykazywać trudności w skupieniu uwagi na zadaniach, kończeniem zadań czy organizacją obowiązków. Typowe są częste pomyłki, gubienie rzeczy, zapominanie oraz łatwe rozpraszanie się pod wpływem bodźców zewnętrznych. Dzieci w tej grupie mogą sprawiać wrażenie zamyślonych, marzycielskich i mało aktywnych. ADHD występuje tutaj w postaci mniej widocznej dla otoczenia, co sprawia, że objawy bywają bagatelizowane. Brak rozpoznania może jednak negatywnie wpływać na ich funkcjonowanie społeczne i poczucie własnej wartości.
ADHD z przewagą nadruchliwości i impulsywności
Ten typ ADHD wiąże się z nadmierną aktywnością ruchową i nadmiernym mówieniem. Osoby mają trudności z siedzeniem w jednym miejscu, często wiercą się, przerywają innym i działają pod wpływem chwili. Nierzadko towarzyszy temu nadmierna impulsywność, która może negatywnie wpływać na funkcjonowanie w grupie, prowadzić do konfliktów czy szybkiego podejmowania działań bez przewidywania negatywnych konsekwencji. W przypadku dzieci objawy ADHD mogą być szczególnie widoczne w klasie – dziecko nie potrafi czekać na swoją kolej, przeszkadza rówieśnikom i łatwo ulega emocjom.
ADHD mieszane
Trzeci typ to połączenie dwóch powyższych. Osoby z ADHD mieszanym zmagają się zarówno z przewagą zaburzeń koncentracji, jak i nadmiernej impulsywności oraz nadruchliwości. W efekcie ich codzienne funkcjonowanie może być szczególnie wymagające. Mogą mieć trudności z kończeniem zadań, a jednocześnie przejawiać dużą potrzebę ruchu i szybkie reagowanie na wpływem bodźców zewnętrznych. To sprawia, że objawami zaburzenia zajmują się nie tylko specjaliści od psychologii dziecięcej, ale także terapeuci pracujący z dorosłymi.
Typy ADHD – diagnoza i rozpoznanie
Diagnoza ADHD u dorosłych czy dzieci to proces, który opiera się na analizie objawów i ich wpływu na życie codzienne. Rozpoznanie ADHD nie polega wyłącznie na zaobserwowaniu nadpobudliwości psychoruchowej, ale wymaga dokładnego wywiadu, obserwacji oraz często specjalistycznych kwestionariuszy. Diagnoza opiera się na kryteriach zawartych w klasyfikacjach DSM-5 oraz ICD-11. Ważne, aby rozpoznać objawy możliwie wcześnie, ponieważ nieleczone ADHD może prowadzić do dodatkowych trudności, takich jak zaburzenia lękowe czy zaburzeń zachowania. U niektórych osób z ADHD współwystępują także inne zaburzenia psychiczne, co zwiększa ryzyko negatywnych konsekwencji w życiu codziennym.
Leczenie i wsparcie
ADHD nie jest czymś, co można „przerośnąć” – towarzyszy przez całe życie, choć objawy mogą zmieniać się wraz z wiekiem. Leczenie ADHD obejmuje zwykle farmakoterapię oraz różne formy oddziaływań psychologicznych. Skutecznym wsparciem jest terapia poznawczo behawioralna, trening umiejętności społecznych czy psychoedukacja. Proces terapii dopasowywany jest indywidualnie do potrzeb dziecka lub dorosłej osoby, z uwzględnieniem ich codziennego funkcjonowania. Dzięki temu można lepiej radzić sobie z trudnościami, jakie niesie ADHD, i ograniczyć wpływ zaburzenia na życie. Ważne jest również wsparcie rodziny i nauczycieli, którzy poprzez zrozumienie potrzeb dziecka pomagają w jego rozwoju.
Zakończenie
Występujące typy różnią się między sobą dominującymi objawami, ale wszystkie wymagają uwagi i profesjonalnej diagnozy. Świadomość, jakie są typy ADHD, pozwala rozpoznać trudności i szukać adekwatnego wsparcia. Jeśli zauważasz u siebie lub swojego dziecka objawy ADHD, warto zgłosić się po konsultację. Zaufany Psycholog pomoże w diagnozie i wskaże najlepszą drogę, by lepiej radzić sobie w życiu codziennym.
